Τα Αγιορείτικα Μετόχια του Δήμου Νέας Προποντίδας (Metochia at Nea Propontis Municipality)
ΜΕΤΟΧΙΑ & ΚΤΗΣΕΙΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΩΝ ΜΟΝΩΝ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΝΕΑΣ ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑΣ (Από το 10ο αιώνα)
Monday, January 23, 2023
Δυτική Χαλκιδική (Δήμος Νέας Προποντίδας): Πρόκειται για την εκτεταμένη πεδινή περιοχή που εκτείνεται (σε μικρό σχετικά βάθος) από τη βάση της χερσονήσου της Κασσάνδρας μέχρι τις παρυφές της Θεσσαλονίκης, και αποτέλεσε βασική περιοχή αθωνικών κτήσεων, όπως φαίνεται σαφέστατα και από τα ποσοτικά δεδομένα της καταγραφής, με κτήσεις που επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Η περιοχή αποτέλεσε δεξαμενή γαιών για παραχώρηση στις αθωνικές μονές σε περιόδους γενικότερης ύφεσης, ιδίως μετά το β' μισό του 14ου αιώνα, προκειμένου για μία οικονομική και δημογραφική τόνωση. Αν και εμφανίζονται κτήσεις ήδη από το 10ο αιώνα (Μεγίστη Λαύρα 2, Ιβήρων 6), η μαζική προσέλκυση του ενδιαφέροντος των υπολοίπων μονών δε θα συντελεστεί πριν τον 13ο και κυρίως τον 14ο αιώνα, οπότε και παρατηρείται διπλασιασμός της εκπροσώπησης των μονών. Την μισή αγροτική παραγωγή της Χαλκιδικής αποτελούσαν τα δημητριακά (κυρίως σιτάρι αλλά και κριθάρι, σίκαλη, κεχρί και βρώμη). Σε περιοχές μεγάλης πυκνότητας κτήσεων, οι ίδιες οι πηγές γίνονται αναλυτικότερες, αναφέροντας ξεχωριστά τις διάσπαρτες κτήσεις, αντί να τις ομαδοποιούν (δηλαδή δεν αναφέρουν απλώς «μετόχι», αλλά αναφέρουν όλα σχεδόν -ή τα κυριότερα- σημεία όπου βρίσκονται διάσπαρτες οι κτήσεις μιας μονής στην περιοχή. Στις περιπτώσεις αυτές, και η καταγραφή ακολουθεί τις πηγές, και άρα γίνεται αναλυτικότερη. Για παράδειγμα, μπορούμε από τη μία να έχουμε γαίες, αμπέλια, οικίες κ.λπ. ως μία ενότητα, και από την άλλη, ένα ιχθυοτόπιο ή ένα λινοβρόχιο σε κοντινή περιοχή, καταγεγραμμένα χωριστά. Αν όμως αυτή η μεμονωμένη κτήση αποδίδεται μαζί με τις υπόλοιπες, τότε δεν γίνεται διαχωρισμός. Βασική παραδοχή αποτελεί η καταγραφή και απόδοση των αθωνικών κτήσεων στην βάση των σημερινών κυρίαρχων μονών, οι οποίες και επικράτησαν μετά από τις ποικίλες ζυμώσεις και ανακατατάξεις. Από αυτές, ωστόσο, η Μονή Σταυρονικήτα (15η στην ιεραρχία), εμφανίζεται με λίγες κτήσεις διότι κατά την περίοδο μελέτης δεν συνιστούσε μονή αλλά μονύδριο (στη δικαιοδοσία άλλης μονής), ενώ ο ιστορικός της βίος ως μίας εκ των είκοσι ξεκινά μόλις το 16ο αιώνα. Για τη διασταύρωση των στοιχείων έχουν αξιοποιηθεί όχι μόνο τα ελληνικά και σερβικά (κατά κανόνα) έγγραφα Βυζαντινής εποχής, αλλά επίσης και άλλα, οθωμανικά ή και ελληνικά μεταβυζαντινά, όπου ήταν αναγκαίο αλλά και εφικτό. Οι γεωγραφικές συντεταγμένες που απαντώνται στη σχετική βιβλιογραφία αντιμετωπίζονται με προσοχή, καθώς ελάχιστες μόνο ανταποκρίνονται σε ακριβείς υπολογισμούς. Για την ακρίβεια των συντεταγμένων ισχύει γενικώς η αρχή ότι, εφόσον αφενός η εξέταση είναι μακροσκοπική και αφετέρου είναι αδύνατο να οριστεί σημειακά μία κτήση με ακρίβεια (καθώς πρόκειται για πολύγωνο με συγκεκριμένη γεωμετρία και έκταση), το γεωγραφικό στίγμα που καταγράφεται είναι εξ ορισμού συμβατικό. Η «επίσημη» συμβατική ονομασία, βάσει της οποίας γίνεται και η κατάταξη στον κατάλογο κτήσεων, είναι μία τεχνητή εκδοχή που εξυπηρετεί τις ανάγκες καταγραφής και μόνον, και ιδίως την ανάγκη άμεσης ταύτισης αλλά και διάκρισης από τυχόν παρόμοιες ονομασίες άλλων κτήσεων, τόσο της ίδιας μονής όσο και άλλων στην ίδια περιοχή. Στις περιπτώσεις κτήσεων που αναφέρονται στις πηγές χωρίς κάποια ονομασία, αυτές αποδίδονται με τρόπο συμβατικό, βάσει της γεωγραφικής περιοχής. Αν ένα μετόχι απαντηθεί σε επιμέρους πηγή ως κτήση άλλης πλέον μονής, καταχωρείται ξανά, με τη νέα αυτή ένδειξη υπαγωγής. Στο Βυζάντιο ο μόδιος ισοδυναμούσε με 889 ως 1280 τ.μ..
Το σύστημα καταγραφής των Μετοχιών αφορά κατά βάση τα εξής:
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ: Κύριες και παράλληλες ονομασίες. ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: Η Ι. Μονή του Αγίου Όρους στην οποία υπαγόταν το μετόχι. ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Περιοχή, εγγύς αστικά κέντρα, κατά προσέγγιση γεωγραφικές συντεταγμένες (GPS). ΧΡΟΝΟΣ: Πρώτη μνεία, τελευταία μνεία, χρονικές τομές. ΕΙΔΟΣ: Κατηγορία κτήσης, τύπος, παράλληλες χρήσεις, κωδικοί τύπου και έκτασης, εγκαταστάσεις, δικαιώματα, εξαρτημένοι οικισμοί. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: Περιγραφή-Περίληψη, γενικές και ειδικές πληροφορίες. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πηγές από όπου αντλήθηκαν οι πληροφορίες. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γίνεται προσπάθεια φωτογράφησης των Μετοχιών όπως είναι σήμερα αλλά και παρουσίασης παλιών φωτογραφιών. ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ: Παλιοί και νέοι χάρτες με τις θέσεις των μετοχιών.
Δημήτριος Καλπάκης, ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «Η γεωγραφία των αγιορειτικών μετοχίων κατά τη Βυζαντινή εποχή» (2020) Mαρία Λιλιμπάκη- Σπυροπούλου, Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος (Α.Π.Θ.) «ΤΟ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1912-1960» (2002) Ελισάβετ Κοντογιώργη, Διευθύντρια Ερευνών στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών «H πύκνωσις του αραιοτάτου βασιλείου των κολλίγων της Χαλκιδικής. Η αποκατάσταση των προσφύγων και το μετοχειακό ζήτημα κατά τον μεσοπόλεμο» (2013) Ηλίας Κολοβός «Κατάληψη του χώρου και μοναστηριακή γαιοκτησία στην οθωμανική Χαλκιδική (15ος-16ος αι.)» (2012)
Λεπτομερής Παρουσίαση των Μετοχιών (Metochia in details)
ΜΕΤΟΧΙΑ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
Tuesday, June 30, 2020
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αγία Μαρίνα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αγία Μαρίνα (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τρίγλια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.31001 23.25001
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1103
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες (Χωράφια)
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Δρυμόσυρτα, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, μαρτυρείται για πρώτη φορά στην κατοχή της Λαύρας σε χρυσόβουλλο του 1259, αλλά πρέπει να περιήλθε στην κατοχή της μονής ήδη από τον 11ο ή 12ο αιώνα. Αποτελούνταν από διάφορα χωράφια στις τοποθεσίες Δελεάνου, Παναγία, Κρύα Πηγάδια και Αγία Μαρία, που αναφέρονται χωριστά στις πηγές. Μεταξύ άλλων περιλάμβανε αμπέλια, υδρόμυλους και μεγάλο αριθμό παροίκων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #90-92, 96-97, 118, 125-129, 150-158, 170 - Lavra 2, έγγρ. 71 @@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #356 -357@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Paris 1982 #46-50, 113-114.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Μάμας
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Μάμας (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.26694 23.33972
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1351
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Οι γαίες στον Άγιο Μάμα (Καλαμαριά) αναφέρονται ως αποκτηθείσες μεταξύ των ετων 1350-1351. Εκεί επίσης υπήρχαν γαίες της Οικονομίας Κοκαλά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra, 4, #151.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βελόνα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βελόνα (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Καλλικράτεια-Νέα Ηράκλεια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.32583 23.02833
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1298
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Περσούρου μαρτυρείται στην κατοχή της Λαύρας από το 1298. Περιλάμβανε γη έκτασης περίπου 500 μοδίων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Μαρτυρείται ανταλλαγή με τη Βελόνα, λίγο αργότερα, και ώς το 1300.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra, 4, #150.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βρύαι
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βρύα, Βρύαι (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τρίγλια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.30387 23.18643
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1099
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρεται ήδη στα 1109 ως υφιστάμενη κτήση, σε σχέση με την πρόσοδό της. Επίσης στο χρυσόβουλλο του Μιχάηλ Η' (1259) και πάλι στα 1309, σχετιζόμενο τότε με τη μονή Θεοτόκου του Λινοβροχίου, στο Διαβολόκαμπο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 1, Paris 1970#74 - Lavra 4, σ. 151 - Lavra 2,έγγρ. 71.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Γέννα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Γέννα (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Πετράλωνα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.37639 23.14361
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1259
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Καρβέας, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, μαρτυρείται στην κατοχή της Λαύρας για πρώτη φορά σε χρυσόβουλλο του 1259. Πιθανώς, αποτέλεσε εξέλιξη του προαστείου Ασμαλού που περιήλθε στην κατοχή της Λαύρας το 1104. Το μετόχι περιλάμβανε γη στον Καρβέα (όπου βρισκόταν και το κέντρο του), στη Γέννα και το Νεοχώριον, καθώς και στην τοποθεσία Βρύα. Η Γέννα αναφέρεται ως αγρίδιον. Στο Πρακτικό του 1300 αναφέρεται ως χωρίον με 348,5 μοδίους γης. Ο περιορισμός πιθανόν να αναφέρεται στις μοναστηριακές γάιες και όχι στα δεδομένα δίκαια του χωριού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #90-93, 99, 102-105, 126-129, 150-158 - Lavra 2, έγγρ. 71, 90 @@ J. Koder, Die Metochia der Athos-Klöster auf Sithonia und Kassandra, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik 16 (1967) #219@@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #380@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Paris 1982 #66-69, 77-80, 108-110, 157-160
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Δελεάνου
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Δελεάνου (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Παντελεήμων
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.31306 23.27222
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1199
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Δρυμόσυρτα, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, μαρτυρείται για πρώτη φορά στην κατοχή της Λαύρας σε χρυσόβουλλο του 1259, αλλά πρέπει να περιήλθε στην κατοχή της μονής ήδη από τον 11ο ή 12ο αι. Αποτελούνταν από διάφορα χωράφια (αγρίδια) στις τοποθεσίες Δελεάνου, Παναγία, Κρύα Πηγάδια και Αγία Μαρίνα, τα οποία αναφέροτναι χωριστά από τις πηγές. Μεταξύ άλλων περιλάμβανε αμπέλια, υδρόμυλους και μεγάλο αριθμό παροίκων. Το 1300 είχε συνολική έκταση 8384 μοδίους. Σε όλη τη διάρκεια της παλαιολόγειας περιόδου συνέχισε να αυξάνεται με την προσθήκη νέων κτημάτων από δωρεές και αγορές.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #90-92, 96-97, 118, 125-129, 150-158, 170 - Lavra 2, έγγρ. 71 @@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #356 -357@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Paris 1982 #46-50, 113-114.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Δρυμόσυρτα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Δρυμόσιτα, Βρομόσυρτα
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σήμαντρα-Άγιος Παντελεήμων
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.34389 23.27722
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1199
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες, αμπέλια, μύλοι
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Δρυμόσυρτα, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, μαρτυρείται για πρώτη φορά στην κατοχή της Λαύρας σε χρυσόβουλλο του 1259, αλλά πρέπει να περιήλθε στην κατοχή της μονής ήδη από τον 11ο ή 12ο αιώνα. Αποτελούνταν από διάφορα χωράφια στις τοποθεσίες Δελεάνου, Παναγία, Κρύα Πηγάδια και Αγία Μαρίνα. Μεταξύ άλλων περιλάμβανε αμπέλια, υδρόμυλους και μεγάλο αριθμό παροίκων. Στο Πρακτικόν του 1300 αναφέρεται ως χωρίον με συνολική έκταση 8.380 περίπου μοδίους. Σε όλη τη διάρκεια της παλαιολόγειας περιόδου συνέχισε να αυξάνεται με την προσθήκη νέων κτημάτων από δωρεές και αγορές.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #90-92, 96-97, 118, 125-129, 150-158, 170@@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #356-357@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Paris 1982 #46-50, 113-114.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ελαία
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ελαία (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Κρήνη
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.39389 23.12694
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1299
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρεται ως κτήση της μονής, που αποκτήθηκε μεταξύ 1259 και 1300. Στο Πρακτικόν του 1300 αναφέρονται 642,5 μόδιοι γης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra, 4, #150 - Lavra 2, έγγρ. 71, 90.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Καρβέας
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Καρβουνό, Καρβαίοι, του Καρβέως, Καρβέας (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Σίλατα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.33528 23.12222
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1259
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες, αμπέλια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Καρβέας, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, μαρτυρείται στην κατοχή της Λαύρας για πρώτη φορά σε χρυσόβουλλο του 1259. Πιθανώς, αποτέλεσε εξέλιξη του προαστείου Ασμαλού που περιήλθε στην κατοχή της Λαύρας το 1104. Το μετόχι περιλάμβανε γη στον Καρβέα (όπου βρισκόταν και το κέντρο του), στη Γέννα και το Νεοχώριον, καθώς και στην τοποθεσία Βρύα. Το μετόχι είχε συνολική έκταση περίπου 3.000 μοδίους και περιλάμβανε και αμπέλια. Το 1409 η Λαύρα παραχώρησε το ήμισυ του μετοχίου στο βυζαντινό κράτος.
Η ονομασία Νέα Σύλλατα είναι μεταγενέστερη και χρονολογείται μετά το 1929. Η παλιά ονομασία των Νέων Συλλάτων ήταν Καρβαίοι. Συγκεκριμένα το 1078 συναντώνται με την ονομασία Καρβέα, το 1259 με το όνομα Καρβέως, το 1321 ως Καρβαίοι και το 1478/1479 ως Καρβιά. Τα Βυζαντινά χρόνια ήταν μοναστηριακή γη που αργότερα πέρασε στο δημόσιο ταμείο. Η ιστορία των Καρβαίων, διαγράφεται μέσα από τα πρακτικά της Ι. Μονής Μεγίστης Λαύρας, από απογραφές και άλλα δημόσια έγγραφα. Το 1300 προκύπτει ότι η έκτασή των Καρβαίων ανέρχονταν στους 2.964,4 μοδίους. Ως γείτονες αναφέρονται οι προνοιάριοι Χρυσάφης Δραγουμάνος και Ραδηνός, στρατιωτικοί δηλαδή στους οποίους ο αυτοκράτορας είχε παραχωρήσει εκτάσεις προς εκμετάλλευση με αντάλλαγμα την στρατιωτική τους υπηρεσία. Πριν το 1409 η Μονή της Λαύρας παραχώρησε στο δημόσιο ταμείο το μισό της ιδιοκτησίας της στους Καρβαίους. Το 1409 με την ευκαιρία μιας συναλλαγής της Μεγίστης Λαύρας με το δημόσιο ταμείο παραχώρησε σ' αυτό και την άλλη μισή ιδιοκτησία της εκτός από δύο αμπελώνες. Τον ένα τον κατείχε από παλιά και τον άλλο της τον είχε δωρίσει ο μοναχός Φραγγόπουλος. Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, σε μια απογραφή που έγινε το 1478/79 οι Καρβαίοι αναφέρονται σε ένα τιμάριο, στο τιμάριο του Μεχμέτ. Σύμφωνα με αυτή την απογραφή υπήρχαν στους Καρβαίους 4 σπίτια, ενώ σύμφωνα με την απογραφή που είχε γίνει το 1321, στους Καρβαίους υπήρχαν 26 οικογένειες και οι απογεγραμμένοι ανέρχονταν στους 95. Κτίρια τα οποία υπήρχαν στην περιοχή ήταν: το μετόχι της Ι. Μονής Μεγίστης Λαύρας (1259), η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, παλιά εκκλησία του Αγίου Ιουλιανού και κάποια οικία που ανήκε στον ιερέα Κρυοπηγαδίτη. Επίσης ο Γάλλος Ζακ Λεφόρ στο έργο του «La Chalcidique occidentalle» κάνει λόγο για ερείπια τριών μύλων στο εσωτερικό της παλιάς ιδιοκτησίας της Λαύρας. Επίσης αναφέρεται και ένα Μουσουλμανικό κοιμητήριο στα 1914. Στο κοιμητήριο αυτό το οποίο τοποθετείται 5 λεπτά ανατολικά του χωριού βρέθηκαν βυζαντινά μάρμαρα. Σύμφωνα με πληροφορίες των εντόπιων κατοίκων ο Ναός της Καρβιάς ήταν αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και κτίσθηκε περίπου το 1848 πάνω σε ερείπια Βυζαντινών Ναών οι οποίοι κάηκαν κατά την εκστρατεία του Μπεϋράν πασά το 1821, εναντίων των επαναστατών της Χαλκιδικής. Ήταν τρίκλιτη ξυλόστεγη Βασιλική. Το τέμπλο του Ναού ήταν ξυλόγλυπτο και οι εικόνες του ήταν της Γαλατσάνικης Σχολής. Στο κάτω μέρος του τέμπλου υπήρχαν ζωγραφισμένοι βασιλικοί θυρεοί. Η περιοχή κατοικείτο και πριν την εγκατάσταση των προσφύγων, τουλάχιστον από τους παροίκους του Μετοχίου Καρβουνό. Ο περιηγητής Ν. Σχινάς αναφέρει για τη θέση αυτή, η οποία τότε ονομαζόταν Καρβιά, την ύπαρξη τσιφλικίου με 40 οικογένειες γεωργών. Πριν το 1519 έγινε το μοναδικό χωριό στο βακούφι του Yakub Paca. Μεταξύ 1478 και 1519 ο πληθυσμός του πολλαπλασιάστηκε κατά πολύ και στο χωριό εγκαταστάθηκαν και μουσουλμάνοι. Πρόκειται για οικισμό όπου διέμενε ένας αριθμός μουσουλμάνων, μαζί με λίγους έλληνες γηγενείς. Οι πρώτοι αντηλλάγησαν και στα κτήματά τους κατοίκησαν οι πρόσφυγες που αποτελούσαν 90 περίπου οικογένειες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #90-93, 99, 102-105, 126-129, 150-158 - Lavra 2, έγγρ. 71 @@ J. Koder, Die Metochia der Athos-Klöster auf Sithonia und Kassandra, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik 16 (1967) #219@@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #380@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Paris 1982 #66-69, 77-80, 108-110, 157-160.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Κραββάτα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Κραββατά, Κραββάτα (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σήμαντρα-Όλυνθος
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.32139 23.32611
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1345
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Απόκτηση γαιών στο χωρίον Κραββατά, στα 1345, στην περιοχή Καλαμαριάς. Χρυσόβουλλο Ιωάννου Ε' Παλαιολόγου (1345).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra, 4, #151 - Lavra 3, έγγρ. 124.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Θεοτόκος Λινοβροχίου
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΛΙΝΟΒΡΟΧΙΟΝ - Θεοτόκος (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σωζόπολη
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.28444 23.15917
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1309
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο (μικρή μονή)
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Απόκτηση της Μονής του Λινοβροχίου στο Διαβολόκαμπο, γύρω στα 1309. Είχε κτήσεις επίσης στις θέσεις: Οξυνών και Βρύαι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra, 4, #151.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Λωρωτόν
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Λωρωτός, Λωροτόμου, Λωρωτόν (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σωζόπολη-Παραλία Νέας Τρίγλιας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.38611 22.94306
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1104
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Λωρωτόν, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, περιήλθε στην κατοχή της Λαύρας επί της βασιλείας του Αλέξιου Α´ Κομνηνού στα 1104. Κατά την παλαιολόγεια περίοδο η έκτασή του ήταν περίπου 4.500 μόδιοι. Περιλάμβανε διάφορα χωράφια στο Λωρωτόν και στην Ενοράχη, καθώς και αμπέλια. Προήλθε από ανταλλαγή της κτήσης της μονης στο Βαρζαχάνι της Ανατολικής Θράκης, το οποίο κατείχε πριν το 1064. Μαζί με το Λωρωτόν δόθηκε και η κτήση Ασμαλού στην ίδια περιοχή (Καλαμαριά).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982, 93-94, 105-106, 125-129, 150-158, 161-165 - Lavra 2, έγγρ. 71, 90 @@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #396@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Παρίσι 1982 #93-96.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Νέον Χωρίον
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Νέον Χωρίον (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Καλλικράτεια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.32167 23.04611
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1259
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Καρβέας, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, μαρτυρείται στην κατοχή της Λαύρας για πρώτη φορά σε χρυσόβουλλο του 1259. Πιθανώς, αποτέλεσε εξέλιξη του προαστείου Ασμαλού που περιήλθε στην κατοχή της Λαύρας το 1104. Το μετόχι περιλάμβανε γη στον Καρβέα (όπου βρισκόταν και το κέντρο του), στη Γέννα και το Νεοχώριον, καθώς και στην τοποθεσία Βρύα. Στα 1300 (Πρακτκόν Απαλμενέ) αναφέρεται για το «Νέον Χωρίον» (κοντά στου Καρβέως) χωριστή έκταση 3.698 μοδίων. Πιθανόν να είναι το βρισκόμενο «ανωθεν των Αβραμιτών» (Πρακτικό 1300), το οποίο στο χρυσόβουλλο του 1298 αναφέρεται ως αγρίδιον με παροίκους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #90-93, 99, 102-105, 126-129, 150-158 - Lavra 2, έγγρ. 71, 90, 108, 109 @@ J. Koder, Die Metochia der Athos-Klöster auf Sithonia und Kassandra, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik 16 (1967) #219@@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #380@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Paris 1982 #66-69, 77-80, 108-110, 157-160.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οικονομία Κοκαλά
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οικονομία Κοκαλά (ΛΑΥΡΑ), Καρκάρα
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σήμαντρα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.35417 23.30833
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1351
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η οικονομία του Κοκαλά περιλάμβανε γη που παραχωρήθηκε στη Λαύρα από το σέρβο κράλη Δουσάν το 1351 στην περιοχή κοντά στην Καρκάρα. Επιπλέον, περιλάμβανε κτήματα στην περιοχή του Λαγκαδά, καθώς και γη στον Άγιο Μάμαντα Χαλκιδικής, η οποία παλαιότερα ανήκε στη μονή του Υπομιμνήσκοντος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #118-119.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οξυνών
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οξυνών (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τρίγλια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.29444 23.19111
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1309
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρεται απόκτηση γαιών στη θεση αυτή, ως σχετιζόμενη με τη μονή Θεοτόκου του Λινοβροχίου στο Διαβολόκαμπο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra, 4, #151
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Παναγιά
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Παναγιά (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σήμαντρα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.37833 23.26139
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1199
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι Δρυμόσυρτα, στο κατεπανίκιο Καλαμαρίας, μαρτυρείται για πρώτη φορά στην κατοχή της Λαύρας σε χρυσόβουλλο του 1259, αλλά πρέπει να περιήλθε στην κατοχή της μονής ήδη από τον 11ο ή 12ο αιώνα. Αποτελούνταν από διάφορα χωράφια στις τοποθεσίες Δελεάνου, Παναγία, Κρύα Πηγάδια και Αγία Μαρίνα, που αναφέρονται χωριστά στις πηγές. Μεταξύ άλλων περιλάμβανε αμπέλια, υδρόμυλους και μεγάλο αριθμό παροίκων. Η Παναγία αναφέρεται ως αγρίδιον, κοντά στα Δρυμόσυρτα και στα Κρύα Πηγάδια. Στο Πρακτικόν του 1300 αναφέρεται ως χωρίον με γαίες 906,5 μοδίων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - A. Guillou - N. Svoronos - D. Papachryssanthou, Actes de Lavra, 4, Paris 1982 #90-92, 96-97, 118, 125-129, 150-158, 170 - Lavra 2, έγγρ. 90 @@ Π. Θεοδωρίδης, Τοπογραφία Αγιορειτικού Παραγωγικού Χώρου, Κληρονομία 13 (1981) #356 -357@@ J. Lefort, Villages de Macédoine. 1. La Chalcidique occidentale. Paris 1982 #46-50, 113-114.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πετζοκοιλάδα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πετζοκοιλάδα (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Σίλατα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.31833 23.14251
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1300
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στο Πρακτικόν του 1300 αναφέρονται ανεξάρτητα γαίες 32 μοδίων στην Πετζοκοιλάδα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra 2, έγγρ. 90.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Τουρκοχώριον
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Τουρκοχώριον (ΛΑΥΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τρίγλια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.31056 23.17083
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1309
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρονται οι γαίες της Γαβριανής και του Τουρκοχωρίου, στα 1309.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Lavra, 4, #151.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιοι Θεόδωροι
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιοι Θεόδωροι Μάμα (Βατοπεδίου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.25850 23.33477
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1300
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στα 1329 υπολογίζεται σε 1.100 μοδίους γης. Στα 1376, σε 1.250 μοδίους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Vatopedi 1, σ. 23 - Vatopedi 2, σ. 17.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Γεώργιος
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Γεώργιος Μάμα (Βατοπεδίου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.247364, 23.329477
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1283
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1930
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες, πύργος
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Οι ιστορικές πηγές, οι περιγραφές των περιηγητών και διάφορες αποσπασματικές πληροφορίες αναφέρουν την ύπαρξη στην περιοχή μετοχιού τιμώμενου στον Άγιο Γεώργιο, που ανήκε στη μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους. Σύμφωνα με τους χρυσόβουλλους λόγους των Παλαιολόγων η κατοχή του μετοχιού του Αγίου Γεωργίου προσκυρώνεται στην αγιορείτικη μονή. Το μετόχι βρισκόταν σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου νότια του χωριού του Αγίου Μάμαντος και ο πύργος του, που χτίστηκε γύρω στα 1329, σε ερειπιώδη κατάσταση, ορθωνόταν μέχρι το 1874. Μεγάλη έκταση κοντά στο φρούριο προστέθηκε στο μετόχι από δωρεά το 1369, ενώ από την ίδια εποχή κατείχε και τρία αλιοτόπια. Από το μετόχι αυτό εξαρτιόταν απευθείας μία έκταση περίπου 200 μοδίων, της ονομαζόμενης «του Βατοπεδίου». Το 1369 ο μέγας δομέστικος Αλέξιος Λάσκαρις Μετοχίτης δώρισε στη μονή Βατοπεδίου έκταση 13.000 μοδίων στη θέση Στυλιάριον, κοντά στον πύργο του Αγίου Μάμαντος. Αναφέρεται τα έτη 1283 και 1292 σε χρυσόβουλο λόγο του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου όπου έχουμε την πρώτη αναφορά στο μετόχι του Αγίου Μάμαντος που ανήκει στη μονή Βατοπεδίου, αναφέρεται μάλιστα ως «παλαιό» γεγονός που μας οδηγεί χρονικά στην ανάκτηση της Μακεδονίας από τους Αυτοκράτορες της Νίκαιας στη δεκαετία του 1250. Η «καθέδρα» του μετοχιού βρισκόταν στη θέση του σημερινού Γεωργικού Σταθμού και ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Στα 1329 υπολογίζεται σε 280 μοδίους γης. Στα 1376, σε 1.000 μοδίους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Vatopedi 1, σ. 23 - Vatopedi 2, σ. 17.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Μάμας
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Μάμας (Βατοπεδίου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.25872 23.33499
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1301
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1930
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες, πύργος
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι της μονής Βατοπεδίου στον Άγιο Μάμαντα Χαλκιδικής εμφανίζεται στις πηγές το 1301, και λίγο αργότερα, περί το 1329 κτίζεται πύργος. Το 1369, με δωρεά του μεγάλου δομέστικου Αλεξίου Λάσκαρι Μετοχίτη, αποκτά 13000 μοδίους γης. Το μετόχι επιβίωσε μέχρι το 1930 οπότε και απαλλοτριώθηκε.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Ι. Παπάγγελος, Τα μετόχια την Ελλάδα, Μικρά Ασία, Βουλγαρία, Σερβία, στο: Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 1996, 84.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Λιβάδιον
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Λιβάδι (Βατοπεδίου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.26806 23.32503
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1376
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στα 1376 αναφέρονται 712,5 μόδιοι γης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Vatopedi 2, σ. 17.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Μουζάκης
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Μουζάκης (Βατοπεδίου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.26389 23.34306
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1346
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στα 1376 αναφέρονται 300 μόδιοι γης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Vatopedi 2, σ. 17.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Στυλάριον
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Στυλάρι (Βατοπεδίου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.26417 23.32778
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1369
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στα 1376 αναφέρονται 4.200 μόδιοι γης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Vatopedi 2, σ. 17.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Χριστός Σωτήρ
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Χριστός Σωτήρ Μάμα (Βατοπεδίου), Αλμυρός
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Σίλατα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.33778 23.14028
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1301
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1329
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ερημητήριο
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Vatopedi 1, σ. 23.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Λεοντάρια
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΙΒΗΡΩΝ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Μουδανιά Βορειοανατολικά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.252717 23.304189
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 980
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1084
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Τα Λεοντάρια ήταν μετόχι της μονής Ιβήρων που ανήκε στην πάλαι μονή Αββακούμ. Πρόκειται για ένα μετόχι επιφάνειας 5000 μοδίων και εκτεινόταν περίπου στη σημερινή περιοχή μεταξύ Νέων Μουδανιών και Αγίου Μάμαντα.
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: J. Lefort - N. Oikonomidès - D. Papachryssanthou - H. Métrévéli - V. Kravari (εκδ.), Actes d’Iviron I, [Archives de l’Athos XIV], Paris 1985, έγγρ 29.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αγία Τριάδα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αγία Τριάδα (ΙΒΗΡΩΝ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΙΒΗΡΩΝ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Πλάγια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.27444 23.21247
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1104
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο, γαίες, οικίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Κτήση της Μονής Ιβήρων στη Δυτική Χαλκιδική, με ναό, οικίες και κτήματα, συνολικής έκτασης 1.250 μοδίων. Αναφέρονται και πάλι στην απογραφή του 1301.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Iviron 2, σ. 49.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βολβός
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Κάτω Βολβός, Βολβός (ΙΒΗΡΩΝ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΙΒΗΡΩΝ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Διονυσίου
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.25621 23.26721
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 980
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες, προάστειο, μύλοι, εργαστήρια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Κτήση της Μονής Πολυγύρου, που πέρασε στη Μονή Κολοβού κι από κει στην Ιβήρων. Αναφέρεται ως προάστειον με 4.500 μοδίους α' ποιότητας γης. Εγινε κτήση της Μονής Κολοβού πριν το 975 και της Ιβήρων στα 980. Στο 12ο αιώνα αναφέρονται περί τους 4.900 μοδίους, περιλαμβάνοντας και μονύδριο, γαίες, εργαστήρια, μύλους κ.λπ. Τον 14ο αιώνα (1310) αναφέροινται 5.650 μόδιοι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ:
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βρομόσυρτα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βρομόσυρτα (ΙΒΗΡΩΝ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΙΒΗΡΩΝ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σήμαντρα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.33722 23.31132
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 980
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Γαίες έκτασης 1.000 μοδίων, που περιήλθαν στην κατοχή της Μονής Ιβήρων ως παλαιά κτήση της Μονής Αββακούμ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ:
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Κλαπατουράδες
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Κλαπατουράδες (ΙΒΗΡΩΝ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΙΒΗΡΩΝ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Καλλικράτεια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.31095 23.11531
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 980
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρονται γαίες στην περιοχή του ομώνυμου χωριού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Iviron 1, σ. 85.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Χλιαροπόταμον
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Χλιαροπόταμον (ΙΒΗΡΩΝ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΙΒΗΡΩΝ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τένεδος-Σήμαντρα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.37278 23.26222
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 980
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρονται γαίες στην κατοχή της Μονής Ιβήρων, που ανήκαν παλαιότερα στη Μονή Λεοντίας, μαζί με μια έκταση στον Άγιο Θερηνό (πιθανόν Άγιος Θεριανός, όπως απαντάται σε έγγραφα της Λαύρας του 14ου αιώνα). Στην περιοχή Νέας Τενέδου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Iviron 1, σ. 85.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Kατακαλή
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πορταριά, Κατακαλή (Διονυσίου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Πορταριά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.284322 23.295075
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1474
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1741
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες, ναός
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στην Κατακαλή, στην Πορταριά της Καλαμαριάς, η μονή Διονυσίου απέκτησε μετόχι πριν από το 1474. Πρέπει να ήταν από τις πλέον σημαντικές ιδιοκτησίες της μονής, γιατί στα 1504 κατόρθωσε, με παρέμβαση του ηγεμόνα της Βλαχίας Radu, στον οποίο πρέπει να μεσολάβησε ο πρώην πατριάρχης Νήφων, να επιτύχει την έκδοση φιρμανίου από το σουλτάνο Βαγιαζήτ Β´, βάσει του οποίου τα εισοδήματα του μετοχίου θα φορολογούνταν με το ευνοϊκό κατ᾿ αποκοπήν σύστημα (maktu). Το 1540 η μονή πλήρωσε φόρο maktu για σιτηρά 1010 άσπρα και το 1560 1465 άσπρα. Η κατοχή του μετοχίου συνεχίστηκε και στους 17ο και 18ο αιώνες. Το 1720 δόθηκε άδεια για επισκευή ναού που υπήρχε εκεί από την εποχή της κατάκτησης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: N. Oikonomidès, Actes de Dionysiou, Paris 1968 #16-18@@ J. Lefort, Villages de Macedoine. 1. La Chalcidique Occidentale, Paris 1982 #81-82@@ J. Lefort, Paysages de Macédoine, Paris 1986 #193@@ Αρχιμανδρίτου Γαβριήλ, Ἡ ἐν Ἁγίῳ 'Όρει ἱερὰ μονὴ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, ''Αθῆναι 1959 #125@@ Π. Νικολόπουλος- Ν. Οἰκονομίδης, Ἱερὰ Μονὴ Διονυσίου. Κατάλογος τοῦ Ἀρχείου, Σύμμεικτα 1 (1966) #270-271@@ G. Papazoglou, Quelques remarques sur l’archives du couvent Dionysiou du Mont Athos, Μακεδονικά 28(1991-1992) #31@@ E. Zachariadou, Ottoman Documents from the Archives of Dionysiou (Mount Athos).
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Βολβός
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Επάνω Βολβός (Ξηροποτάμου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Ζωγράφου
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.28667 23.25639
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1275
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες, μύλος
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η μονή Ξηροποτάμου απέκτησε μετόχι στην περιοχή του Βολβού λίγο πριν από το 1275, χάρη σε δωρεά του Δημητρίου Ιατρόπουλου. Αναφέρονται 800 μόδιοι γης και ένας μύλος στα 1302. Η δωρεά όριζε επίσης πρόσοδο σε χρήμα, η οποία αφορούσε επιπλέον 800 μοδίους γης (προσκαθημένων). Σύνολο κτήσης 1.600 μόδιοι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: J. Bompaire, Actes de Xéropotamou, Paris 1964 #24, 88-93, έγγρ. 10.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άνω Αντιγόνεια
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Κακορίζων, Αντιγόνεια (ΖΩΓΡΑΦΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΖΩΓΡΑΦΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Λάκκωμα
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.38483 23.06181
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1320
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Δικαιώματα από παροίκους σε γαίες και αμπέλια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρονται γαίες στην Επάνω Αντιγόνεια (κοντά στο σημερινό Λάκκωμα), στο Πρακτικόν Περγαμηνού και Φαρισαίου του 1320. Το σύνολό τους είναι 500 μόδιοι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Pavlikianov, The Medieval Greek and Bulgarian Documents of the Athonite Monastery of Zografou, έγγρ. 23.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άνω Βολβός
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Επάνω Βολβός, Βολβός (ΖΩΓΡΑΦΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΖΩΓΡΑΦΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Ζωγράφου
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.28833 23.25611
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1320
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1600
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Δικαιώματα από παροίκους σε γαίες και αμπέλια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Αναφέρονται παροικιακές γαίες άνω των 200 μοδίων, στο Πρακτικόν Περγαμηνού και Φαρισαίου του 1320. Στα 1503-1504 αναφέρονται ακόμη κτήσεις σε Άνω Βολβό και Κατάκαλη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Pavlikianov, The Medieval Greek and Bulgarian Documents of the Athonite Monastery of Zografou, έγγρ. 23 & σ. 53.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Καλόκαμπος
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Διαβολόκαμπος (ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Πλάγια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.27694 23.19472
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1299
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες, ψαροτόπιο
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Περιοχή δίπλα στο Ροσαίου. Αναφέρεται σε Περιορισμό του 1341. Στα 1344, με πράξη του Πρωτοβεστιάριου Ιωάννη Δούκα, της αποδίδονται και οι γαίες που είχε υπεξαιρέσει κάποιος ονόματι Χαγερής. Δε δηλώνεται έκταση. Γνωρίζουμε απλώς πως είχε αποσπαστεί προσωρινά τμήμα 600 μοδίων για να δοθεί σε προνοιάριο (Νεοκαστρίτη), αλλά επεστράφη στη μονή στα 1337. Στην Απογραφή του 1409, αναφέρεται ως κτήση της Μονής το μισό χωριό του Καλόκαμπου. Το τελευταίο αφορά ασφαλώς τις παροικιακές γαίες, πλην των άλλων κτήσεων της μονής (εν προκειμένω, ψαροτόπιο) για τις οποίες δίνεται διευκρίνιση στην απογραφική πράξη αυτή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: N. Oikonomides, Actes de Docheiariou, Archives de l'Athos XIII, Paris, 1984, έγγρ. 18, 20, 23.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ίσωνος
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Των Βρύων, του Πλασταρά, του Βουρίωνος, ΙΣΩΝΟΣ (ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Βρύαι (Νέα Πλάγια)
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.28333 23.20528
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1112
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες, αμπέλια, ναός
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η Ευδοκία, κόρη του Γρηγορίου Βουρίωνος και σύζυγος του πρωτοσπαθαρίου Στεφάνου Ρασοπώλη, πουλά στη Μονή Δοχειαρίου μέρος των προικώων ακινήτων της που είχαν μείνει εγκατελειμμένα. Πρόκειται για το προάστειο του Ίσωνος ή των Βρύων, λεγόμενο επίσης του Πλασταρά ή του Βουρίωνος (από τον πατέρα της), κοντά στο χωριό Λυγιά και στο προάστειον Άκλου, ΝΔ της Θεσσαλονίκης (Δυτική Χαλκιδική). Απαρτίζεται από γαίες σε τρία σημεία. Δίνεται περιορισμός αλλά όχι έκταση. Μεταξύ αυτών, μνημονεύεται κήπος, χερσάμπελο, και παλαιός ναός του Προδρόμου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: N. Oikonomides, Actes de Docheiariou, Archives de l'Athos XIII, Paris, 1984, έγγρ. 3.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Λιγέας
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΛΙΓΕΑΣ (ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τρίγλια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.31722 23.21611
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1299
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στον περιορισμό του 1341 αναφέρεται το παλαιοχώριο Λιγέας, ως ανήκον ήδη σε επικράτεια της μονής, στην περιοχή Ρωσαίου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: N. Oikonomides, Actes de Docheiariou, Archives de l'Athos XIII, Paris, 1984, έγγρ. 20.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πατρικωνά
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΠΑΤΡΙΚΩΝΑ (ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Φλογητά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.27139 23.23306
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1299
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στο χρυσόβουλλο του 1373 επιστρέφει ξανά στη δικαιοδοσία της Δοχειαρίου η γη του Πατρικωνά, 2.400 μοδίων, που της είχε αφαιρεθεί, για να δοθεί ως πρόνοια στη στρατιωτική συντροφιά των Βαρβαρηνών. Αυτοί, με τη σειρά τους, φαίνεται πως εκχώρησαν τη γη στον Κατζαρά, ο οποίος στη συνέχεια (προ 24 ετών) εξασφάλισε χρυσόβουλλο για το δικαίωμα να την κληροδοτήσει στους απογόνους του. Μετά το θανατό του, η μονή διεκδίκησε τις γαίες από τους απογόνους του. Αυτοί, όταν τους ζητήθηκε να παρουσιάσουν ατομική παράδοση προς τον πατέρα τους, δεν ανταποκρίθηκαν, οπότε η γη επέστρεψε στη μονή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: N. Oikonomides, Actes de Docheiariou, Archives de l'Athos XIII, Paris, 1984, έγγρ. 27, 41.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ροσέου
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ροσαίον, Ρωσαίου, Ρουσαίου, ΡΟΥΣΑΙΟΥ (ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τρίγλια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.30278 23.20472
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1117
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες, προάστειο, βοσκότοποι, δάση, πηγάδια, οικήματα, καθέδρα
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στα 1117 η Δοχειαρίου ανταλλάσει επτά αστικά ακίνητά της στη Θεσσαλονίκη (οικίες και καταστήματα στην περιοχή που ονομαζόταν «Σθλαβομέση») με τον Νικηφόρο Βουρτζή και τη σύζυγό του Άννα, και παίρνει αντ' αυτών το μισό προάστειο Ροσαίου στις Βρύες, στη Δυτική Χαλκιδική, πληρώνοντας επιπλέον και κάποιο ποσό. Οι γαίες που έλαβε είχαν έκταση 6.111 μοδίους και προέρχονταν από δωρεά του Νικηφόρου Μελισσηνού. Βρισκόταν «πλησίον του προαστείου του Πατρικωνά». Αναφέρονται: γαίες αρώσιμες, χέρσες, βοσκότοποι, δάση, πηγάδια, οικήματα, καθέδρα, πάροικοι και διάφορα δικαιώματα. Παρά τις κατά καιρούς
αυξομειώσεις, από προσθήκες και παροχές σε προνοιάριους, η έκταση της κτήσης μένει τελικά σχεδόν αναλοίωτη (στα 1354 αναφέρονται 6.075 μόδιοι). Ο περιορισμός αποδίδει δύο μεγάλα τμήματα. Στα 1355 της επιστρέφονται 1.000 μόδιοι που είχαν αποσπαστεί παλαιότερα, για να δοθούν στον Θεσσαλονικέα Θεόδωρο Μουζάλωνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: N. Oikonomides, Actes de Docheiariou, Archives de l'Athos XIII, Paris, 1984, έγγρ. 4.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Καλαμαριά
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Καλαμαριά (ΣΙΜΩΝΟΠΕΤΡΑ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΣΙΜΩΝΟΣ ΠΕΤΡΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Γωνιά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.368546 23.083786
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1399
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Σε Κώδικα της Μητροπόλεως Κασσανδρείας του 1914 αναφέρεται η ύπαρξη παλαιού μετοχίου της Μονής στην Καλαμαριά (μεταξύ κτήσεων Ξενοφώντος και Αγίας Αναστασίας), το οποίο κατά καιρούς καταπατούσαν Τούρκοι αγάδες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Ι. Παπάγγελος, Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας, σ. 112-114 (ση. 33).
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αβραμίται
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Παλαιοχώριον των Αβραμιτών, Αβραμίτι, Αβραμίται (Αγίου Παύλου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Παύλος
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.34194 23.06194
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1405
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, πύργος, ναός, γαίες, βοσκότοποι, αμπέλια, οικίες, κελάρι, εργατόσπιτα, στάβλοι, αχυρώνες, φούρνος, πηγές.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Σέρβος ευγενής Ραδοσλάβος Σάμπιας, που κατείχε από τα παλαιότερα κτήματα στην περιοχή, αφιέρωσε στη μονή τα δύο παλαιοχώρια Αβραμίται και Νεοχώριον στην Καλαμαριά, μαζί με πύργο και προσκαθήμενους χωρικούς, στα 1403. Η δωρεά του Σάμπια επικυρώθηκε με χρυσόβουλλο του Ιωάννη Ζ´ Παλαιολόγου. Το μετόχι έμελλε να εξελιχθεί στη σημαντικότερη κτήση της μονής, καθώς διατηρήθηκε και κατά την οθωμανική περίοδο, όπως μαρτυρούν ενενήντα τουρκικά έγγραφα που σώζονται στο αρχείο της μονής. Αργότερα, λόγω γειτνίασης, αντιμετωπίζεται και ως ένα ενιαίο μετόχι (της Καλαμαριάς).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Φ. Κοτζαγεώργης, Η αθωνική μονή Αγίου Παύλου κατά την Οθωμανική περίοδο, Θεσσαλονίκη 2002 #69-96 - Κ. Χρυσοχοΐδης, Ιερά Μονή Αγίου Παύλου. Κατάλογος του Αρχείου, Σύμμεικτα 4 (1981) #255-259 - P. Bellier, R.C. Bondoux, J.C. Cheynet, B. Geyer, J.P. Grelois, V. Kravari (εκδ.), Paysages de Macedoine, leurs caracteres, leur evolution a travers les documents et les recits des voyagers, Παρίσι (De Boccard) 1986.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Νεοχώριον
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Νεοχώρι Καλαμαριάς (Αγίου Παύλου)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Παύλος
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.33806 23.04278
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1405
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, πύργος, γαίες, βοσκότοποι, περιβόλια, ελαιώνες, αμπέλια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Σέρβος ευγενής Ραδοσλάβος Σάμπιας, που κατείχε από τα παλαιότερα κτήματα στην περιοχή, αφιέρωσε στη μονή τα δύο παλαιοχώρια Αβραμίται και Νεοχώριον στην Καλαμαριά, μαζί με πύργο και προσκαθήμενους χωρικούς, στα 1403. Η δωρεά του Σάμπια επικυρώθηκε με χρυσόβουλλο του Ιωάννη Ζ´ Παλαιολόγου. Το μετόχι έμελλε να εξελιχθεί στη σημαντικότερη κτήση της μονής, καθώς διατηρήθηκε και κατά την οθωμανική περίοδο, όπως μαρτυρούν ενενήντα τουρκικά έγγραφα που σώζονται στο αρχείο της μονής. Αργότερα, λόγω γειτνίασης, αντιμετωπίζεται και ως ένα ενιαίο μετόχι (της Καλαμαριάς).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Φ. Κοτζαγεώργης, Η αθωνική μονή Αγίου Παύλου κατά την Οθωμανική περίοδο, Θεσσαλονίκη 2002 #69-96 - Κ. Χρυσοχοΐδης, Ιερά Μονή Αγίου Παύλου. Κατάλογος του Αρχείου, Σύμμεικτα 4 (1981) #255-259 - P. Bellier, R.C. Bondoux, J.C. Cheynet, B. Geyer, J.P. Grelois, V. Kravari (εκδ.), Paysages de Macedoine, leurs caracteres, leur evolution a travers les documents et les recits des voyagers, Παρίσι (De Boccard) 1986.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αβραμίται 1
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αβραμίται 1 (Ξενοφώντος)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Στόμιο (Άγιος Παύλος-Νέα Καλλικράτεια)
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.33806 23.04278
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1089
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες, αμπέλια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Γαίες 500 μοδίων στην περιοχή των Αβραμιτών στο Στόμιο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ:
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αβραμίται 2
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Αβραμίται 2 (Ξενοφώντος)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Στόμιο (Άγιος Παύλος-Νέα Καλλικράτεια)
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.33496 23.05506
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1089
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Γαίες 1.000 μοδίων στην περιοχή των Αβραμιτών στο Στόμιο, ως αποζημίωση για την απώλεια των γαιών της Μονής των Κεκαυμένων στην Κασσάνδρα. Στο έγγραφο 2 (Χρυσόβουλλο Αλεξίου Α, 1089): ὁ αὐτὸς πάλιν δικαστής, ὁρισμῷ τοῦ κράτ(ους) ἡμῶν, γῆν ἑτέραν μοδί(ων) χιλίων ἀπὸ τοῦ προδια[λη]φθέντος χωρίου ἀποδιελὼν, τῷ μέρει τ(ῆς) μονῆς προσεκύρωσ(εν), ὡς ἂν ταύτ(ης) δεσπόζῃ κυριαρχικῶς εἰς τὸν ἀεὶ χρόνον ἀντὶ τοῦ ἀφαιρεθέντο(ς) ἐξ αὐτ(ῆς) προαστείου τῶν Κεκαυμέν(ων)».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Actes, Xenophon, σ. 17 και σ. 78 (αρ. 2. 2-8).
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Στόμιο 1
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Στόμιο 1 (Ξενοφώντος)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Στόμιο (Άγιος Παύλος-Νέα Καλλικράτεια)
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.32673 23.04893
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1089
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο Αλέξιος Α επικύρωσε την παραχώρηση στη μονή μιας έκτασης 400 μοδίων, στην περιοχή του Στόμιου, από τον Λογοθέτη των Σεκρέτων, Ανδρόνικο Δούκα. Η πληροφορία παραδίδεται στην Απογραφή του Δημητρίου Απαλμενέ, το 1300.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Actes, Xenophon, σ. 17 και σ. 82 - έγγρ. 3. 8-10.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Στόμιο 2
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Στόμιο 2 (Ξενοφώντος)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Στόμιο (Άγιος Παύλος-Νέα Καλλικράτεια)
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.32979 23.04055
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1299
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Διάσπαρτες κτήσεις στο Στόμιο: α) Γαίες 300 μοδίων στο Στόμιο. Στο έγγραφο αρ. 3 (Απογραφή Δημητρίου Απαλμενέ, 1300): «διὰ δὲ προσενέξεως Συναδηνοῦ τινὸς καὶ χαρτοφύλακος Βρυῶν ὡσεὶ μοδ(ίων) διακοσί(ων) ὀγδοήκοντα» - β) Γαίες 200 μοδίων στο Στόμιο, από δωρεά του Θεοδώρου Αγγέλου. Πριν το 14ο αιώνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Actes, Xenophon, έγγρ. 3.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Μάμας
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΑΓΙΟΣ ΜΑΜΑΣ (ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.26139 23.33722
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1346
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Αμπέλια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στο χρυσόβουλλο Δουσάν αναφέρονται δύο αμπέλια από αγορά, στον Άγιο Μάμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: J. Lefort (εκδ.), Actes d'Esphigménou, [Archives de l’Athos VI], Paris 1973, έγγρ. 22.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πεφλεγμένου
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΠΕΦΛΕΓΜΕΝΟΥ (ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Πορταριά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.26167 23.29361
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1346
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στο χρυσόβουλλο Δουσάν (1346) αναφέρεται γη 300 μοδίων, αποσπασθείσα από την οικονομία κάποιου Κουνάλη. Ανατολικά του Βολβού, νότια της Πορταρέας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: J. Lefort (εκδ.), Actes d'Esphigménou, [Archives de l’Athos VI], Paris 1973, έγγρ. 22.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πορταρία
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πορταρέα, ΠΟΡΤΑΡΕΑ (ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Πορταριά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.28361 23.29889
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1060
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1930
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες, οικία, αποθήκες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι της Πορταρίας είναι πιθανότατα το παλαιότερο μετόχι της μονής Εσφιγμένου. Το 1060 με χρυσόβουλλο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ι' Δούκα (χαμένο σήμερα) επικυρώνεται η ιδιοκτησία γης 412,5 μοδίων. Τα κτήματα του μετοχίου στη συνέχεια πολλαπλασιάζονται κυρίως με δωρεές του Αλεξίου Α' Κομνηνού. Στο χρυσόβουλλο του Μιχαήλ Η (1258) αποδίδεται το έτερο μισό του χωριού στη μονή, η οποία κατείχε τότε μόνο το ένα μισό. Στο Πρακτικό του 1318 αναφέρονται γαίες 2.100 μοδίων (πλην των παροικιακών). Το 1341 το μισό μετόχι κατάσχεται υπέρ του κράτους, αλλά επιστρέφεται στη μονή το 1346 από τον Σέρβο βασιλιά Στέφανο Δουσάν. Το 1388, υπό οθωμανική κατοχή πλέον, το μετόχι μεγαλώνει αρκετά ακόμα την περιουσία του. Σε βακουφναμέ του 1568-1569 το μετόχι διαθέτει από κτίσματα κυρίως μία οικία, μια αποθήκη και μια σιταποθήκη, ενδεικτικά της αγροτικής του δραστηριότητας. Αναφέρεται επίσης σε έγγραφο του 1799, και συνεχίζει τον βίο του μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: J. Lefort (εκδ.), Actes d'Esphigménou, [Archives de l’Athos VI], Paris 1973, σσ. 19-29, έγγρ. 14, 22 - Ζ. Μελισσάκης (εκδ.), Αρχείο της Ι.Μ. Εσφιγμένου, Αθωνικά Σύμμεικτα 11, Αθήνα 2011, έγγρ. 84 - Γ. Σμυρνάκης, Το «Αγιον Ορος Άθω», Αθήνα 1903 (ανατύπ. Καρυές 1988),654.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Μάμας
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΑΓΙΟΣ ΜΑΜΑΣ (ΡΩΣΙΚΟ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Άγιος Μάμας
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.25858 23.31891
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1350
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1401
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Σε έγγραφο της Λαύρας (Lavra 3, έγγρ. 129) αναφέρεται ότι η Μονή Αγίου Παντελεήμονος κατείχε γαίες στο χωριό Άγιος Μάμας. Φαίνεται πως πρόκειται για παλιά κτήση της Μονής του Θεσσαλονικέως, για την οποία οι Ρώσοι δεν γνώριζαν και δεν την διεκδίκησαν ποτέ, γι' αυτό ίσως και δεν υπάρχει καμία μνεία στα έγγραφα της ίδιας της μονής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - G. Dagron - S. Ćirković, Actes de Saint-Pantéléèmôn, Paris 1982 #12 - ACTES de Lavra III, έγγρ. 129.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Τούμβα Βόρβου
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΒΟΛΒΟΣ - ΤΟΥΜΠΑ (ΡΩΣΙΚΟ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Φλογητά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.27434 23.22163
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1311
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1400
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το μετόχι της μονής Παντελεήμονος στην Τούμβα Βόρβου στην περιοχή της Καλαμαριάς μαρτυρείται για πρώτη φορά στην κατοχή της μονής το έτος 1311 σε χρυσόβουλλο του Ανδρόνικου Β´ Παλαιολόγου. Στην περιοχή του Βολβού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: P. Lemerle - G. Dagron - S. Ćirković, Actes de Saint-Pantéléèmôn, Paris 1982 #10, 92-100.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Θεοτόκος Βολβού
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΒΟΛΒΟΣ - ΘΕΟΤΟΚΟΣ (ΚΩΝΣΤΑΜΟΝΙΤΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΚΩΝΣΤΑΜΟΝΙΤΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Διονυσίου
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.26775 23.25299
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1348
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1600
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Οι πληροφορίες για την κτήση προερχονται από το πλαστό χρυσόβουλλο του Ιωάννου Ε (περί το 1348), του οποίου το πρωτότυπο αναφέρεται ήδη σε πατριαρχικό γράμμα του 1426, ενώ πολλες από τις κτήσεις που αναφέρει διασταυρώνονται ως πράγματι υφιστάμενες αργότερα, σε άλλα έγγραφα. Πρόκειται για μετόχι της Θεοτόκου, με 500 μοδίους γης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: N. Oikonomidès (εκδ.), Actes de Kastamonitou, [Archives de l’Athos IX], Paris 1978, Appendix B.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πορταρέα
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΠΟΡΤΑΡΕΑ (ΚΩΝΣΤΑΜΟΝΙΤΟΥ)
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΚΩΝΣΤΑΜΟΝΙΤΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Πορταριά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.27811 23.29527
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1399
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1500
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η κτήση αναφέρεται στις οθωμανικές πηγές στα 1474 ως υφιστάμενη, στο πλαισιο κάποιας εδαφικής διαφοράς με τη Μονή Διονυσίου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ:
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Νικόλαος
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Σερβικό Μετόχι
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΧΕΛΑΝΔΑΡΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Σωζόπολη
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.288347, 23.152859
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1810
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1922
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Από το χάρτη διανομής του 1932, η κτηματική περιοχή του μετοχιού βρέθηκε ότι περιελάμβανε έκταση 320 περίπου στρεμμάτων, ενώ η κεντρική κτιριακή εγκατάσταση, χωρίς να έχουμε σαφή στοιχεία των ορίων της, υπολογίζεται να καταλαμβάνει έκταση της τάξης των 3,5 έως 4 στρεμμάτων. Το συγκρότημα του μετοχιού, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είχε ολοκληρωθεί και λειτουργούσε από τις αρχές του 19ου αιώνα έως το 1922, όταν κατακλύστηκε από τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Έχει βέβαια από το 1932 απαλλοτριωθεί η κτηματική περιοχή του μετοχιού και το εναπομείναν κομμάτι γης νοικιάζεται σε ιδιώτη καλλιεργητή. Εντός των κτιρίων βρίσκεται ο μονόχωρος ναός του Αγίου Νικολάου με κεραμοσκεπή ξύλινη στέγη, ο οποίος είναι και το καλύτερα διατηρούμενο κτίσμα του συνόλου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Μελέτη για το Μετόχι της Σωζόπολης Αποκατάστασης και Επανάχρησης 1999 (Ε. Α. ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΥ Αρχιτέκτων μηχανικός, μελετήτρια, Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στην προστασία, συντήρηση και αποκατάσταση αρχιτεκτονικών μνημείων).
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Άγιος Παντελεήμων
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ρώσικο μετόχι
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Φλογητά
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.274255, 23.234622
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1311
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1922
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, γαίες, πύργος, αποθήκες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η πρώτη σαφής αναφορά στο παλαιό μετόχι Νέων Φλογητών της αγιορείτικης μονής Αγίου Παντελεήμονος ανάγεται στο 1311. Ωστόσο, τα υφιστάμενα κτήρια - το Παλαιό, το Κεντρικό και το Μεμονωμένο - χρονολογούνται από το 1853 έως το 1909. Σταθμό στη νεότερη ιστορία του συγκροτήματος αποτέλεσε το 1928, όταν εγκαταστάθηκε νοσοκομείο του Αμερικάνικου Ερυθρού Σταυρού, με το Κεντρικό Κτήριο να λειτουργεί ως η βασική κτηριακή μονάδα του. Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το συγκρότημα μετατράπηκε σε έδρα των κατοχικών δυνάμεων, ενώ το 1960, μετά από καταστροφική πυρκαγιά, εγκαταλείφθηκε. Το 1999 το συγκρότημα περιήλθε στην κυριότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Σήμερα, το μνημειακό σύνολο, καταλαμβάνοντας έκταση 27 περίπου στρεμμάτων, συνίσταται σε ένα συγκρότημα δύο κτηρίων του αρχικού πυρήνα (Κεντρικό και Παλαιό Κτήριο), ένα περιφερειακό (Μεμονωμένο Κτήριο), καθώς και διάφορες άλλες εγκαταστάσεις. Στο πλαίσιο της αποκατάστασης - ανάδειξης του παλαιού μετοχίου δημιουργήθηκε ένα πρότυπο Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού, με την ονομασία Ιουστινιανός.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής «Ιουστινιανός» 2000–2010: Το έργο της αποκατάστασης.
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Σουφλάρ
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Σουφλάρι, Σουφλάρ Τσιφλίκι, Τσιουφιλερ Μετόχι
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Νέα Τρίγλια
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.310572, 23.211008
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1909
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1930
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Μονύδριο/Ναός, χωριό, γαίες, πύργος, κολληγικά σπίτια
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το συγκρότημα ήταν στην κορυφή υψώματος που τότε είχε πολύ καλή θέα στον κάμπο της περιοχής και σε μεγάλο τμήμα της νοτιοδυτικής ακτής της Χαλκιδικής. Επί Τουρκοκρατίας η τοποθεσία/οικισμός όπου βρισκόταν ο πύργος λεγόταν Σουφλάρ. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Τούρκος μπέης του Σουφλάρ πούλησε το τσιφλίκι μαζί με τον πύργο στον Ισραηλιτικής καταγωγής Σαούλ Μοδιάνο ο οποίος το 1903 το πούλησε στη Μονή Βατοπεδίου (κατόπιν ενεργειών του Έλληνα προξένου στη Θεσσαλονίκη Κορομηλά). Το 1909 η Μονή έχτισε το κτίριο που ονομάστηκε Μετόχι κολλητά με τον πύργο. Το μνημείο αποτελείται από το σπίτι του οικονόμου, τον πύργο και τους χώρους διαμονής των καλλιεργητών, όλα ενταγμένα σε ενιαίο χώρο όπου ορίζεται από πέτρινο περίβολο ο οποίος διασώζεται κατά ένα τμήμα του. Ο χρόνος κατασκευής του πύργου (και του συγκροτήματος) δεν είναι γνωστός. Λαμβάνοντας υπόψη την τεχνολογία κατασκευής και την ομοιότητα με τον πύργο στα Βασιλικά Θεσσαλονίκης, μάλλον κτίστηκε περί τον 16ο αιώνα (ίσως λίγο πριν ή λίγο μετά) και ότι ήταν η έδρα του τσιφλικιού κάποιου Οθωμανού γαιοκτήμονα. Δηλαδή παρά την ονομασία του, ο πύργος δεν ήταν ένας από τους πολλούς μετοχικούς μοναστηριακούς πύργους της Χαλκιδικής. Από το μετόχι της Μονής Βατοπεδίου διασώζεται παραθαλάσσιο οίκημα που οικοδομήθηκε στις αρχές του αιώνα. Είναι διώροφο, διαστάσεων 8,0 επί 12,0 μ. από αργολιθοδομή με ένθετα κεραμικά στοιχεία και διαζώματα. Οι κάτοικοι το αποκαλούν «μαγαζί» (μαγαζάρα) χτίστηκε από τον Σαούλ Μοδιάνο το 1891 και χρησιμοποιήθηκε ως αναψυκτήριο. Αποτελούσε τον αρσανά του Μετοχικού συγκροτήματος της Μονής Βατοπεδίου πράγμα που γίνεται εύκολα αντιληπτό από τις τοξωτές πύλες εισόδου των πλοιαρίων της εποχής εκείνης. Χρησιμοποιήθηκε ως σιλό για τροφοδοσία του χωριού από τα πλοία που προσάραζαν στην παραλία, κατά τους νεότερους χρόνους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: Mαρία Λιλιμπάκη- Σπυροπούλου, Αρχιτέκτων-Αρχαιολόγος (Α.Π.Θ.) «ΤΟ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1912- 1960» (2002).
● ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Καρβουνό
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ-ΑΛΛΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Μετόχι Αγίας Αναστασίας
ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΜΟΝΗ: ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΥΤΡΙΑΣ
ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΟΧΗ: Δυτική Χαλκιδική
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ & ΜΗΚΟΣ (GPS): 40.299754, 23.116276
Συμβατικό ή πραγματικό έτος κτήσης: 1644
Συμβατικό ή πραγματικό έτος απώλειας κτήσης: 1798
ΤΥΠΟΣ ΚΤΗΣΗΣ: Χωριό, γαίες
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ-ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στο τμήμα της Καλαμαριάς, στα όρια του προσφυγικού συνοικισμού Καρβιάς και του Τσαλή Μετόχι, υπήρχε επίσης το μεγάλης έκτασης μετόχιο Καρβουνό, το οποίο ανήκε στη Σταυροπηγιακή μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, καθώς και το Ουτς Εβλέρ ή Νεοχώρι που συνόρευε με τον Άγιο Παύλο. Η Ιερά Μονή διαθέτει 60.000 στρέμματα κτήματα που η Ιερά Μονή απέκτησε χάριν της πρώτης κτητόρισσας Αγίας Θεοφανώς και της Βασιλικής περιουσίας Αυτής. Η περιοχή του Καρβέα (Νέων Συλλάτων) κατοικείτο και πριν την εγκατάσταση των προσφύγων, τουλάχιστον από τους παροίκους του Μετοχίου Καρβουνό. Ο περιηγητής Ν. Σχινάς αναφέρει για τη θέση αυτή, η οποία τότε ονομαζόταν Καρβιά, την ύπαρξη τσιφλικίου με 40 οικογένειες γεωργών. Πριν το 1519 έγινε το μοναδικό χωριό στο βακούφι του Yakub Paca. Μεταξύ 1478 και 1519 ο πληθυσμός του πολλαπλασιάστηκε κατά πολύ και στο χωριό εγκαταστάθηκαν και μουσουλμάνοι. Πρόκειται για οικισμό όπου διέμενε ένας αριθμός μουσουλμάνων, μαζί με λίγους έλληνες γηγενείς. Οι πρώτοι αντηλλάγησαν και στα κτήματά τους κατοίκησαν οι πρόσφυγες που αποτελούσαν 90 περίπου οικογένειες. Το σημερινό χωριό «Νέα Φλογητά» ταυτίζεται με το βυζαντινό τοπωνύμιο «Κάτω Βολβός». Το 996 μαρτυρείται για πρώτη φορά μετόχι της μονής του Ρουσαίου στην περιοχή του Βολβού. Το 1079, ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Γ' Βοτανειάτης παραχωρεί στη μονή των Ιβήρων αγροτικές κτήσεις στην ίδια περιοχή. Στοιχεία για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του μετοχίου των Νέων Φλογητών αλλά και την αγροτική δραστηριότητα του, αντλούνται από κατάστιχο του 1644, στο οποίο καταγράφονται με λεπτομέρειες η παραγωγή των προϊόντων από το μετόχι, καθώς επίσης τα σκεύη και εργαλεία του. Την περίοδο αυτή το μετόχι αναφέρεται ως του Αγίου Νικολάου και αποτελεί ιδιοκτησία της Μονής Αγίας Αναστασίας, ωστόσο στο τέλος του 18ου αιώνα φαίνεται ότι το μετόχι αποτελεί αδιαμφισβήτητη ιδιοκτησία της Μονής Αγίου Παντελεήμονος. Το 1445 ένα μέρος του χριστιανικού χωριού Βορβός σημειώνεται ως μερίδιο τιμαρίου, το οποίο είχε μεταβιβαστεί από τη μονή των Ιβήρων στον τιμαριώτη Uzun Ilyas. Το 1519 ο Βορβός αναφέρεται ως χωριό, το οποίο υπαγόταν σε τιμάριο καστροφυλάκων της Θεσσαλονίκης, μαζί με ακατοίκητη, ομώνυμη καλλιεργήσιμη γη. Το 1569 η μονή των Ρώσων έχει τσιφλίκι στην περιοχή του χωριού Βορβός, αποτελούμενο από οικίες, λιβάδια, αποθήκες, σταύλους, μαγειρεία, αχυρώνες, αμπελώνες, φρέαρ και μία εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Το 1752 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος Ε' διευθετεί κτηματικές διαφορές στο «Βαμβρό», μεταξύ της μονής των Ρώσων και της μονής της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Το 1798 ο σουλτάνος Μουσταφά Γ' επικυρώνει τα κτήματα της μονής των Ρώσων στο Βορβό της Καλαμαρίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΦΕΚ 217Α - 30/06/1926.
Η αποκατάσταση των προσφύγων στην Χαλκιδική (Δημιουργία νέων χωριών)
Monday, January 23, 2023
Στη Χαλκιδική οι πρόσφυγες ήταν δυνατό να εγκατασταθούν σε πρώην μουσουλμανικές γαίες, που υπήρχαν κυρίως στην Καλαμαριά, σε ελάχιστα τσιφλίκια (4-5 συνολικά) και στα μετόχια των μονών του Αγίου Όρους, Το μεγάλο αγρόκτημα της Καλαμαριάς στο βορειοδυτικό τμήμα της Χαλκιδικής κάλυπτε μια μεγάλη έκταση που ξεκινούσε από το νότιο τμήμα του νομού Θεσσαλονίκης, από το Μικρό Καραμπουρνού, και εισχωρούσε στο βορειοδυτικό τμήμα της Χαλκιδικής. Περιλάμβανε 32 χωριά (τα 13 στο νομό Θεσσαλονίκης). Τα εδάφη της Καλαμαριάς ήταν τα πιο εύφορα και γι' αυτόν το λόγο ήταν εγκαταστημένοι εκεί οι Μουσουλμάνοι, αλλά υπήρχαν και ορισμένοι Χριστιανοί. Με την ανταλλαγή αναχώρησαν περίπου 3770 Μουσουλμάνοι. Στα κτήματα και τα σπίτια τους, που περιήλθαν μετά το 1924 στο ελληνικό δημόσιο, εγκαταστάθηκαν ως επί το πλείστο αγρότες πρόσφυγες και ακτήμονες ντόπιοι καλλιεργητές, ενώ δημιουργήθηκαν και οικισμοί δίπλα στους υφιστάμενους.
Τα μετόχια των μονών του Αγίου Όρους (Το διοικητικό καθεστώς του Άθω)
Οι μονές του Αγίου Όρους μέχρι την άφιξη των προσφύγων του 1922 διαδραμάτιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο όχι μόνο στην πνευματική, αλλά και στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Χαλκιδικής, επειδή κατείχαν περίπου 90 μεγάλα αγροκτήματα (μετόχια) που η επιφάνειά τους ισοδυναμούσε με τα δύο τρίτα της έκτασης των επαρχιών της Χαλκιδικής. Τα μετόχια αποτελούσαν αναπαλλοτρίωτη ιδιοκτησία των μονών του Αγίου Όρους λόγω των προνομίων που παραχώρησαν στις μονές οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και σεβάστηκαν, αναγνώρισαν και επέκτειναν οι κατά καιρούς Σουλτάνοι- και αποτελούσαν υποτελή παραρτήματα μιας ορισμένης κυρίαρχης «Μονής» η οποία, ως νομικό πρόσωπο, ασκούσε τη διοίκηση και διαχείρισή τους.
Παρέμεναν εσαεί στη μονή, διότι ανήκαν στο «Κοινό των μοναχών» και όχι ατομικά στον καθένα και δεν μπορούσαν να μεταβιβαστούν ή να εκποιηθούν. Περιλάμβαναν, εκτός από τις καλλιεργήσιμες γαίες, ελαιώνες, βοσκότοπους και δάση. Τη διαχείρισή τους η μονή ανέθετε στον οικονόμο ή επιστάτη που όριζε εκείνη. Τη γη την καλλιεργούσαν χριστιανοί, ως επί το πλείστο, ακτήμονες από τα γύρω χωριά με κολλιγικού τύπου σχέση. Στα μετόχια υπήρχαν κτήρια με διάφορες χρήσεις, συνήθως ένας πύργος, παρεκκλήσι, κατοικίες για τον οικονόμο και χωριστά για τους μοναχούς» φούρνος, αποθήκες, στάβλοι, ελαιοτριβείο και άλλα εργαστήρια. Γι’ αυτό θεωρείται ότι ήταν πιο οργανωμένα από τα άλλα μεγάλα αγροκτήματα στη Μακεδονία.
Η προσάρτηση του Αγίου Όρους στην Ελλάδα αποφασίστηκε με τη Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923), ενώ το άρθρο 13 όρισε τις υποχρεώσεις της Ελλάδας. Τον Σεπτέμβριο του 1923 το Υπουργείο Γεωργίας προέβη σε επίταξη είκοσι τεσσάρων μετοχιών στις περιφέρειες Τσιγγανάδες, Πορταριά και Κασσάνδρεια για την εγκατάσταση αγροτών προσφύγων. Η απόφαση αυτή ελήφθη χωρίς να προηγηθούν διατυπώσεις, γιατί κρίθηκε αναγκαίο να παραχωρηθεί άμεσα αγροτικός κλήρος στους πρόσφυγες για να τον καλλιεργήσουν και να παραγάγουν τουλάχιστον το ψωμί τους για την επόμενη χρονιά.
Τον Οκτώβριο του 1923 επισκέφθηκε το Άγιον Όρος ο Γενικός Διοικητής Μακεδονίας Α. Λάμπρος ο οποίος εξήγησε στους αγιορείτες πατέρες ότι η έλλειψη γης σε άλλες περιοχές καθιστούσε αναγκαία τη χρήση των μετοχιών για τους πρόσφυγες αγρότες και ότι όχι μόνο η πολιτεία αλλά όλη η κοινωνία ανέμενε από την Ιερά Κοινότητα να συμβάλει στην επίλυση του προσφυγικού προβλήματος. Από τις επαφές αυτές διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε κίνδυνος για προσφυγή της Ιεράς Κοινότητας στην Κ.Τ.Ε. καθώς η πλειοψηφία των αγιορειτών πατέρων θεωρούσε μια τέτοια ενέργεια αντίθετη προς το εθνικό συμφέρον και απειλούσε πως θα αποκήρυττε όσους τυχόν υποστήριζαν την προσφυγή. Την ίδια περίοδο επισκέφθηκε την έδρα της αγιορείτικης κοινότητας στις Καρυές και ο Κωνσταντίνος Καραβίδας, στενός συνεργάτης του Ε. Βενιζέλου με μεγάλη εμπειρία στα ζητήματα του εποικισμού. Ο Καραβίδας βρισκόταν στη Μακεδονία το χειμώνα του 1923-1924» είχε σαφή εικόνα της τραγικής κατάστασης των Μικρασιατών προσφύγων που παρέμεναν ρακένδυτοι και υποσιτισμένοι -πολλοί απ' αυτούς για δεύτερο χειμώνα- σε αποθήκες» καταυλισμούς ή σκηνές και αποδεκατίζονταν από τις ασθένειες και συνεργάστηκε με την Εποικιστική Υπηρεσία για την εγκατάσταση προσφύγων στα αγιορείτικα μετόχια της Χαλκιδικής. Στις διαπραγματεύσεις του με την Ιερά Κοινότητα είχε την υποστήριξη του πρώην Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μελετίου ΔΓ (Μεταξάκη), ιεράρχη προσκείμενου στον Βενιζέλο, ο οποίος μόναζε στο Άγιον Όρος από τον Ιούλιο του 1923 και συναντήθηκε επανειλημμένα με τον Καραβίδα κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του. (Ο Κωνσταντίνος Δ. Καραβίδας (1890- 1973) μετά το 1917 είχε τοποθετηθεί από τον Ε. Βενιζέλο στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας και έως τον Σεπτέμβριο του 1920 ήταν αρμόδιος
σε ζητήματα εποικισμού. Εξέδιδε μαζί με τον Ντίνο Μαλούχο το περιοδικό «Κοινότης» από το 1922 1924. Από το 1926 έως το 1930 εργάστηκε ως τμηματάρχης του Υπουργείου Εξωτερικών στη βόρεια Ελλάδα και ήταν αρμόδιος για ζητήματα εποικισμού. Συνέταξε μεγάλο αριθμό εκθέσεων για το προσφυγικό, καθώς και τα ζητήματα της εποικιστικής οργάνωσης, εξέλιξης, ανάπτυξης και εξυγίανσης -με την οργάνωση εγγειοβελτιωτικών έργων μικρής κλίμακας- του βορειοελλαδικού, ως επί το πλείστο, χώρου. Από το 1932 έως το 1953 εργαζόταν στην Αγροτική Τράπεζα.)
Ο Καραβίδας κατά την παραμονή του στον Άθω προσπάθησε να καλλιεργήσει στην Ιερά Κοινότητα την ιδέα ότι η εισβολή των προσφύγων στα μετόχια ήταν «πράγμα άφευκτον καί μοιραίον», λόγω του αδιαχώρητου που είχε δημιουργηθεί στην υπόλοιπη ύπαιθρο της Μακεδονίας εξαιτίας του δημογραφικού όγκου των προσφύγων και της έλλειψης επαρκών γαιών.
Συγχρόνως επιχείρησε να πείσει τους μοναχούς, ότι η κυβέρνηση, έχοντας επίγνωση της ιδιαίτερης αποστολής του Άθω και των ιστορικών υπηρεσιών των αγιορειτών πατέρων προς το έθνος, δεν είχε την παραμικρή πρόθεση να αδικήσει οικονομικά την Ιερά Κοινότητα και θα αποζημίωνε νόμιμα τις μονές, αντίθετα με ό,τι είχαν πράξει οι άλλες βαλκανικές κυβερνήσεις (βουλγαρική, σέρβική, ρουμανική, και η τουρκική), οι οποίες αυθαίρετα κατέλαβαν αγιορείτικα μετόχια που βρίσκονταν εντός της επικράτειάς τους χωρίς αποζημίωση ή άλλη εγγύηση προς την Ιερά Κοινότητα. Για τους λόγους αυτούς, όπως εξήγησε στην Ιερά Κοινότητα, η κυβέρνηση «έζήτει τήν άμέριστον συναντίληψιν αύτής έπί τής έπειγούσης ύποθέσεως των προσφύγων», στους οποίους θα έπρεπε να παραχωρήσει με προθυμία τα μετόχια. Ο Καραβίδας, αν και αναγνωρίζει τη σημασία που είχε η παρουσία των μετοχιών σε άλλες ιστορικές περιόδους, ωστόσο τονίζει ότι στις νέες συνθήκες η διατήρηση στο μεγαλύτερο και πιο εύφορο τμήμα της επαρχίας του «κολλιγικού και τιμαριωτικού» συστήματος ήταν ανασταλτικός παράγοντας για την πρόοδο, εμπόδιζε την ανάπτυξη και κρατούσε καθηλωμένη την παραγωγή και όλη την οικονομία της Χαλκιδικής. Η πύκνωση του πληθυσμού με τον εποικισμό των Μικρασιατών προσφύγων και η ενεργοποίηση και γονιμοποίηση όλων των πόρων πλούτου που βρίσκονταν σε νάρκη στη Χαλκιδική, «άλλοτε πυκνότατα κατωκημένη καί ευτυχεστάτη», ήταν επομένως ζήτημα εθνικής σημασίας. Ο Καραβίδας πρότεινε να κατατεθεί άμεσα στην Εθνική Τράπεζα το ποσό των 2,5 εκατομμυρίων δραχμών ως πρώτη δόση έναντι αποζημίωσης για τις μονές και να ξεκινήσει η διαδικασία για να ορισθεί το πραγματικό ποσό της αποζημίωσης για κάθε μονή και μετόχι. Πολλές μονές δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένα μετόχια με τον όρο ότι θα κρατούσαν ένα τμήμα των γαιών για αυτοκαλλιέργεια και θα διατηρούσαν τα δικαιώματα τους, τους οικονόμους τους και την κινητή τους περιουσία στα καταληφθέντα μετόχια.
Στις 4 Απριλίου 1924 συγκροτήθηκε στις Καρυές έκτακτη συνεδρία της Διπλής Αντιπροσωπείας των Ιερών Μονών του Αγίου Όρους και αποφασίστηκε να παραχωρήσουν οι δέκα οκτώ μονές» με εξαίρεση τις μονές Χιλανδαρίου (σέρβικη) και Αγίου Παντελεήμονος (ρωσική)» διάφορα μετόχια κείμενα στην Χαλκιδική, στο νομό Θεσσαλονίκης και στο νομό Σερρών για την αποκατάσταση «προσφύγων αγροτών» υπό τον τύπο δεκαετούς μισθώσεως.
Η περιοδεία του Κ. Δ. Καραβίδα. Οι εκθέσεις
Μετά την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ της κυβέρνησης και της Ιερός Κοινότητος του Αγίου Όρους ο Κ. Δ. Καραβίδας, με την υπόδειξη και της Γενικής Διευθύνσεως Εποικισμού Μακεδονίας, περιόδευσε την περιοχή της Χαλκιδικής για να μελετήσει τη δημογραφική και κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μετοχιών που όριζε η σύμβαση, αλλά επίσης και όλων των παρακείμενων υφιστάμενων οικισμών, άλλων μετοχιών ή τσιφλικιών. Σκοπός της περιοδείας του ήταν να διερευνηθούν οι γεωργικοικονομικές και υγειονομικές συνθήκες στην περιοχή της Καλαμαριάς και στις Χερσονήσους της Κασσάνδρας και Σιθωνίας (Λογγού) για τεχνικούς λόγους, ώστε να σχεδιαστούν βιώσιμοι οικισμοί για την αποκατάσταση των προσφύγων και ακτημόνων γηγενών. Οι εκτενείς εκθέσεις που συνέταξε και κοινοποίησε στις αρμόδιες υπηρεσίες αποτυπώνουν: το πληθυσμιακό μέγεθος των οικισμών και των μετοχιών, τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, τις παραγωγικές δραστηριότητες στις διάφορες τοπικές ενότητες και τον όγκο των παραγομένων προϊόντων και αποτελούν, λόγω έλλειψης άλλων επίσημων στοιχείων, πολύτιμη πηγή για την περιοχή της Χαλκιδικής στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Στο τμήμα της Καλαμαριάς, το τμήμα δηλαδή της βόρειας Δυτικής Χαλκιδικής, το οποίο περιλαμβάνεται μεταξύ της χερσονήσου της Κασσάνδρας από το σημείο Πόρτα, των κλειτιών του ορεινού όγκου της Βόρειας Χαλκιδικής και των αγροτικών ορέων Ουτσβλέρ Χαλκιδικής, βρίσκονταν τα εξής αγιορείτικα μετόχια με κατεύθυνση νοτιοανατολική: Άγιος Παύλος, Τσαλή Μετόχι, Σουφλάρ, Καραμάνι, Κωσταμονίτικο, Διονυσίου, Εσφιγμένου, Φιλοθέου, Βατοπεδινό, το σέρβικο μετόχι Χιλανδαρίου, δίπλα στο Σουφλάρ, το ρωσικό, που εφαπτόταν με το μετόχι Καραμάνι, και του Ζωγράφου δίπλα στο Κωσταμονίτικο. Από αυτά, τα εννέα πρώτα είχαν συμπεριληφθεί στη σύμβαση της κυβέρνησης με την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους για τον εποικισμό γεωργών προσφύγων. Στο τμήμα της Καλαμαριάς, στα όρια του προσφυγικού συνοικισμού Καρβιάς και του Τσαλή Μετόχι, υπήρχε επίσης το μεγάλης έκτασης μετόχι Καρβουνό, το οποίο ανήκε στη Σταυροπηγιακή μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, καθώς και το Ουτς Εβλέρ ή Νεοχώρι που συνόρευε με τον Άγιο Παύλο. Ο Καραβίδας προσπάθησε να κατανοήσει τους λόγους της οικονομικής καθυστέρησης στην περιοχή και να εξερευνήσει τις δυνατότητες και προϋποθέσεις της οικονομικής μεταβολής στο μέλλον.
Αξιολογώντας τις καλλιεργητικές και παραγωγικές δυνατότητες της περιοχής ο Καραβίδας επισημαίνει ότι: η γη δεν καλλιεργείται στην έκταση που θα ήταν δυνατό να καλλιεργηθεί, οι μέθοδοι καλλιέργειας είναι πρωτόγονες, ανάγονται στην εποχή των βυζαντινών αυτοκρατόρων (Φωκά κ.ά.) και οι παραγωγικές δυνατότητες του καλλιεργούμενου εδάφους δεν ανταποκρίνονται στις χαμηλές αποδόσεις και προτείνει τη δημογραφική πύκνωση της υπαίθρου και τον εκσυγχρονισμό του τρόπου καλλιέργειας. Την οικονομική καθυστέρηση της περιοχής συναρτά με την ανυπαρξία σχεδόν δρόμων. Η ύπαρξη θαλασσίων οδών επικοινωνίας και κάποιων φυσικών λιμανιών θα άμβλυνε το πρόβλημα και θα μπορούσε να διευκολύνει τις συναλλαγές.
Η χερσόνησος της Σιθωνίας, με έκταση 400 τετραγωνικά χλμ. περίπου, ήταν πολύ πιο αραιοκατοικημένη από την Κασσάνδρα. Οι διακλαδώσεις του Χολομώντα διασχίζουν κατά μήκος όλη την χερσόνησο και καθιστούσαν τη συγκοινωνία εξαιρετικά δύσκολη για το εσωτερικό τμήμα. Το έδαφος της, ιδίως στο κεντρικό τμήμα, αποτελείται από ένα σύμπλεγμα χαραδρών και είναι τραχύ και άγονο. Πεδινά τμήματα και σχετικά εύφορα εδάφη υπάρχουν στα παράλια, όπου καλλιεργούνταν σιτηρά σε περιορισμένη έκταση, κυρίως σίκαλη. Λόγω του ορεινού εδάφους ελώδεις εκτάσεις υπήρχαν σε ελάχιστα σημεία, όπως στο Μπαλαμπάν. Η Σιθωνία ήταν από τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου. Σε όλη τη χερσόνησο υπήρχαν τέσσερα κεφαλοχώρια με συνολικό πληθυσμό 5.515 κατοίκους που ήταν κατανεμημένοι ως εξής: η Νικήτη και ο Άγιος Νικόλαος είχαν από 1.600 κατοίκους, η Συκιά 1.900 και ο Παρθένων 414 κατοίκους. Όλο το υπόλοιπο πεδινό και νότιο τμήμα, έκτασης 113.870 στρεμμάτων, αποτελούνταν από 24 μετόχια στα οποίο κατοικούσαν 780 περίπου άτομα. Η πλειοψηφία των κατοίκων των κεφαλοχωρίων ήταν ακτήμονες, έκαναν διάφορα επαγγέλματα, όπως του σηροτρόφου, του μελισσοκόμου, του ξυλοκόπου, του αγωγιάτη, και δούλευαν με τις γυναίκες και τα παιδιά τους κατά την περίοδο του θερισμού και αλωνισμού στα μετόχια, απ’ όπου εξασφάλιζαν συγκεκριμένη ποσότητα δημητριακών που δεν κάλυπτε ωστόσο τις ανάγκες τους για όλο τον χρόνο. Λόγω της κατάστασης αυτής η καλλιέργεια στα μετόχια της Σιθωνίας ήταν πιο παραμελημένη και οπισθοδρομική απ’ ότι στην Κασσάνδρα, ενώ οι συνθήκες επέτρεπαν τη μεγαλύτερη οικονομική εκμετάλλευση των χωρικών καλλιεργητών, οι οποίοι αναγκάζονταν να νοικιάζουν γη (νιάματα) για μια διετία με αντισπόρι και, ενώ κατέβαλαν υπέρογκα ενοίκια, ήταν υποχρεωμένοι να «ανοίξουν» το χωράφι, να το προπαρασκευάσουν για την καλλιέργεια σιταριού και έπειτα να το παραδώσουν έτοιμο στον επιστάτη, ο οποίος το έσπειρε αντί για αυτούς και καρπωνόταν έτσι τον κόπο τους και το μέγιστο κέρδος της σοδειάς. Η φτώχεια, η εξάρτηση των χωρικών από τους επιστάτες και οικονόμους των μετοχιών κρατούσε τους καλλιεργητές υποχείριό τους και δημιουργούσε πρόσφορο έδαφος και για την ηθική εκμετάλλευσή τους. Ο Καραβίδας με ιδιαίτερη δηκτικότητα παρομοιάζει στην έκθεσή του τα μετόχια με έλη που επαπειλούσαν την υλική και ηθική υπόσταση των χωρικών και έπρεπε να εξαλειφθούν. Ο Καραβίδας πίστευε πως, αν οι πρόσφυγες από την Ιωνία, το Μαρμαρά, την Προποντίδα και την Καλλίπολη, που προέρχονταν δηλαδή από το κοσμοπολίτικο περιβάλλον των κέντρων του εμπορίου της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ήταν φορείς νεωτερικών κοινωνικών και οικονομικών συμπεριφορών, δημιουργούσαν οικισμούς στα αραιοκατοικημένα μετόχια της Χαλκιδικής και ενισχύονταν επαρκώς από το κράτος, θα μπορούσαν να συντελέσουν στην αναγέννηση της περιοχής αυτής, που είχε προσαρτηθεί πρόσφατα στην ελληνική επικράτεια, και να την καταστήσουν και στα νεότερα χρόνια σημαντικό κέντρο ανάπτυξης. Επειδή όλη η περιοχή των μετοχιών περιβρεχόταν από τη θάλασσα, θα έπρεπε να εποικισθεί αποκλειστικά με νησιώτικο ή ναυτικό πληθυσμό που θα ασχολούνταν με την ελαιοκομία και την αμπελουργία. Οι κτηνοτρόφοι του Σουφλάρ, που είχαν εγκατασταθεί στο Τσαλή Μετόχι, θα έπρεπε να μετακινηθούν. Η Υπηρεσία Εποικισμού ήταν ανάγκη να εφοδιάσει τους καλλιεργητές με όλα τα μέσα για να καλύψουν τις καλλιεργητικές τους ανάγκες, λαμβάνοντας υπόψη ότι για ένα αμπέλι πέντε στρεμμάτων χρειάζονταν 7.000 δραχμές μόνο για την αγορά των αμερικανικών κλημάτων. Σε όλους θα έπρεπε να χορηγηθεί κλήρος τουλάχιστον 40 στρεμμάτων,5' για να αρχίσουν με την καλλιέργεια δημητριακών και να γίνουν αυτοσυντήρητοι από την πρώτη χρονιά, επειδή για την πρώτη σοδειά της αμπέλου απαιτούνταν τέσσερα χρόνια και για την ελαιοκομία οκτώ. Η εγκατάσταση και αλιέων προσφύγων θα επέτρεπε να αποκατασταθούν περισσότερες οικογένειες, επειδή οι αλιείς θα έπαιρναν μόνο το του κλήρου που αναλογούσε στους γεωργούς. Το κράτος ήταν απαραίτητο να συστήσει αμέσως φυτώρια αμερικανικών αμπέλων και μωρεοδένδρων, για να εφοδιάσει εγκαίρως τους καλλιεργητές με επαρκή και κατάλληλα αμερικανικά κλήματα, ελαιόδεντρα και μουριές. Για τη στέγαση των εποίκων επιβαλλόταν να κτιστούν νέοι συνοικισμοί γιατί στα μετόχια ο χώρος ήταν ελάχιστος και ακατάλληλος. Τέλος, χρειαζόταν να σταλούν γεωτρύπανα και να ανοιχθούν φρέατα στα σημεία των οικισμών, γιατί το λίγο νερό που υπήρχε μόλις που επαρκούσε για τις περιορισμένες ανάγκες του μετοχιού.
Οι απαλλοτριώσεις των μετοχιών, 1924-1930
Τον Σεπτέμβριο του 1924 ο Υπουργός Γεωργίας Α. Μυλωνάς με νομοθετικό διάταγμα κήρυξε την αναγκαστική απαλλοτρίωση 27 επιπλέον αγιορείτικών μετοχιών στις περιοχές Χαλκιδικής και Σερρών και τα έθεσε άμεσα στη διάθεση της Ε.Α.Π. Για την αποκατάσταση των προσφύγων στη Χαλκιδική έγιναν και απαλλοτριώσεις μετοχιών που ανήκαν στην Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Ιερά Μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Η μονή βρισκόταν υπό την άμεση κανονική και διαχειριστική εξάρτηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι αγροτικοί νόμοι του κράτους μέχρι και το 1952 εξαιρούσαν τις Πατριαρχικές και Σταυροπηγιακές Μονές από τα μέτρα της απαλλοτρίωσης, διότι τα έσοδα από την κτηματική περιουσία τους εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (π.χ. Εκκλησιαστική Σχολή Αγίας Αναστασίας). Ένα επιπλέον επιχείρημα ήταν ότι πιθανή απαλλοτρίωση των μετοχιών της μονής θα ήταν δυνατόν να προκαλέσει στο μέλλον προβλήματα και να αποτελέσει κακό προηγούμενο σε βάρος της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου της ευρισκομένης σε ξένα κράτη.
Η μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας βρίσκεται στην περιοχή του χωριού Γαλαρηνού και υπαγόταν κατά την υπό εξέταση περίοδο στην Ιερά Μητρόπολη Κασσανδρείας. Η κτηματική περιουσία της μονής αποτελούνταν από τρία μεγάλα μετόχια, που κάλυπταν μια έκταση χιλιάδων στρεμμάτων: το Αναστασιτικό μετόχι της Αγίας Αναστασίας στην χερσόνησο της Κασσάνδρας, το Μετόχι Κάρβουνό) στην Καλαμαριά της επαρχίας Κασσανδρείας και το μετόχι Κρητιανά στην περιοχή του χωρίου Μεσημέριον. Η μονή είχε στην ιδιοκτησία της και τέσσερις υδρόμυλους, στο Μυριόφυτο και το Γαλαρηνό. Τελικά από το μετόχι Καρβουνό 7.000 στρέμματα απαλλοτριώθηκαν υπέρ των προσφυγικών συνοικισμών της Νέας Καλλικράτειας και των Νέων Σιλάτων, ενώ 300 στρέμματα με τα κτήρια του μετοχιού παρέμειναν υπέρ της μονής. Επίσης η μονή διατήρησε το μετόχι Κρητιανά, το οποίο καλλιεργούσαν γεωργοί του οικισμού της Απωνομής (Επανωμής) της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης.
Επίλογος
Κατά τον Μεσοπόλεμο απαλλοτριώθηκαν περίπου 450.000 στρέμματα αγιορείτικης περιουσίας- απ' αυτά, 320.000 στη Χαλκιδική. Η απαλλοτρίωση των μετοχιών είχε ως αποτέλεσμα την οριστική αποκατάσταση των προσφυγικών πληθυσμών στις γαίες που αρχικά είχαν ενοικιαστεί ή επιταχθεί. Σε σύνολο 36 νέων οικισμών που σχεδιάστηκαν από την Εποικιστική Υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας, οι 34 ήταν αμιγώς προσφυγικοί και χωροθετήθηκαν στην παραλιακή ζώνη, που ήταν αραιοκατοικημένη εξαιτίας της ύπαρξης παραθαλάσσιων ελών-ιδιαίτερα στη Κασσάνδρα, αλλά και επειδή, κατά τους προηγούμενους αιώνες, οι πληθυσμοί προτιμούσαν, τη μεσαία ζώνη για κατοίκηση λόγω του φόβου των πειρατικών επιδρομών. Παραθαλάσσιοι οικισμοί δημιουργήθηκαν και σε πρώην τσιφλίκια, όπως τα Μουδανιά. Η έκτασή τους ανέρχεται σε 17.123 στρέμματα. Στο δυτικό τμήμα της Χαλκιδικής αναπτύχθηκαν οικισμοί σε ανταλλάξιμες, πρώην μουσουλμανικές, γαίες της Καλαμαριάς, έκτασης 163.730 περίπου στρεμμάτων, που διανεμήθηκαν στους πρόσφυγες αλλά και στους ντόπιους χριστιανούς καλλιεργητές τους. Ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 46%, από 44.304 άτομα το 1920 σε 64.799 άτομα το 1928 και, επομένως, επιτεύχθηκε η δημογραφική «πύκνωση» των αραιοκατοικημένων μετοχιών που οραματιζόταν ο Καραβίδας.
Η αποκατάσταση των προσφύγων στα πρώην μετόχια επηρέασε την πολιτισμική φυσιογνωμία της περιοχής. Η Χαλκιδική είναι σήμερα μια γεωγραφική περιφέρεια του βορειοελλαδικού χώρου διάσπαρτη από οικισμούς, που με τις χαρακτηριστικές τους ονομασίες παραπέμπουν στις αρχικές εστίες των προσφύγων, στις χαμένες πατρίδες της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης από τις οποίες ξεριζώθηκε υποχρεωτικά ο ελληνισμός σύμφωνα με τη Σύμβαση της Λωζάννης. Η διανομή κλήρων από τις απαλλοτριωμένες και ανταλλάξιμες γαίες στους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Χαλκιδική εξασφάλισε την εντατική εκμετάλλευση της γης, όπως έγινε και στις άλλες περιοχές της χώρας. Στους μικροιδιοκτήτες της γης το κράτος, εκτός από τη γη και κάποια στοιχειώδη εφόδια για το ξεκίνημά τους στη νέα πατρίδα, δεν μπόρεσε να δώσει τα αναγκαία, υλικά και χρηματοδοτικά μέσα, τα οποία θα τους απελευθέρωναν από την ανασφάλεια και από τα προβλήματα που χαρακτηρίζουν τον αγροτικό κόσμο κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Όσοι πρόσφυγες αγρότες αποκαταστάθηκαν, εντάχθηκαν βέβαια στο εθνικό κοινωνικό-οικονομικό σύστημα, δεν έπαψαν όμως να είναι φτωχοί αγρότες, χωρίς επαρκή εκπαίδευση και χωρίς δυνατότητες να προσεγγίσουν τα κέντρα του εμπορίου και της πνευματικής κίνησης. Παρέμειναν δέσμιοι των περιορισμών που έθετε η απουσία συγκοινωνιών και η διακύμανση των τιμών σε διεθνές επίπεδο. Έτσι η Χαλκιδική στην μεταπολεμική περίοδο θα τροφοδοτήσει το μεταναστευτικό ρεύμα και δεν θα μπορέσει να εκπληρώσει το άλλο, μεγαλεπήβολο ασφαλώς, όραμα του Καραβίδα, να αναπτυχθεί σε κέντρο οικονομικό και πολιτιστικό του νεότερου ελληνισμού. Η μετεγκατάσταση των ελληνορθόδοξων κατοίκων από τα Ιώνια παράλια, τον Μαρμαρά και την Καλλίπολη, κοσμοπολίτικα κέντρα της παραγωγής και του εμπορίου των μεσογειακών προϊόντων, δεν επαρκούσε. Η περιοχή της Χαλκιδικής διατήρησε τον αγροτικό της χαρακτήρα και τους αργούς ρυθμούς ανάπτυξης σε όλο τον Μεσοπόλεμο. Χρειάστηκε να περιμένει αρκετά χρόνια τον ηλεκτρισμό και την αύξηση του τουρισμού για να γνωρίσει μια διαφορετική ανάπτυξη.
Φως, ήλιος, καυτό αεράκι, θάλασσα, απέραντο γαλάζιο, μαγευτικές ακρογιαλιές, υπέροχες παραλίες, νησάκια λουσμένα στο χρώμα, ο ήχος των τζιτζικιών, βαρκάδες, παιχνίδια στην άμμο, βουτιές από ψηλούς βράχους, μακροβούτια, εξερεύνηση με μάσκα και βατραχοπέδιλα, βόλτες με θαλάσσιο ποδήλατο, θαλάσσια σπορ, μάζεμα κοχυλιών, ατελείωτα ηλιοβασιλέματα, φεγγαρόστρατες με πανσέληνο, μουσική, συναυλίες, ζεστές νύχτες κάτω από τα αστέρια, θερινό σινεμά, μουσική και χορός, φεστιβάλ, βόλτα στους αρχαιολογικούς χώρους, βυζαντινοί πύργοι και εκκλησίες, ουζάκι και ρετσίνα, τσίπουρο με μύδια αχνιστά, χταποδάκι στα κάρβουνα, ψάρια στην σχάρα με παγωμένη Μαλαγουζιά, πράσινες ελιές Χαλκιδικής, λιαστές ντομάτες, υποβρύχιο βανίλια, σπιτική παγωμένη βυσσινάδα, καρπούζι, σταφύλι, παγωμένος φραπέ, δροσερά κοκτέιλ στο κύμα συνδυασμένα με την Ελληνική φιλοξενία κάνουν την Χαλκιδική έναν από τους πρώτους τουριστικούς προορισμούς για εκατομμύρια ταξιδιώτες από όλο τον κόσμο !
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση
και γενικά η αναπαραγωγή των κειμένων της ιστοσελίδας, με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του δημιουργού. Οι φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του Sunspot Web Design, βάσει του νόμου 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το νόμο 100/1975). Σημειώνεται ότι η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Εάν επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε μία ή περισσότερες από τις φωτογραφίες για παρουσίαση σε έντυπο μέσο ή ιστοσελίδα, υποχρεούστε να αναφέρετε στην ίδια σελίδα και σε ευκρινές σημείο με link το website: https://halkidikigreece.gr/ ως πηγή των εικόνων.
