Γενικές Πληροφορίες
(General information)
● ΙΕΡΑΡΧΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ: Δέκατη ένατη (19η)
● ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ: 11ος αιώνας
● ΙΔΡΥΤΕΣ: Ρώσοι μοναχοί
● ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ: Ορθόδοξη Εκκλησία
● ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ: Ρωσική
● ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ: στον Άγιο Παντελεήμονα
● ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ: 27 Ιουλίου
● ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2011: 83
● ΤΗΛΕΦΩΝΟ: +302377023252
● ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ: http://fund-panteleimon.ru/
● e-mail: st.panteleimon@list.ru
● ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: 63086 Χερσόνησος του Άθω, Ελλάδα
● Γεωγραφικές συντεταγμένες: 40.23752, 24.20171
ΙΣΤΟΡΙΑ
Friday, February 21, 2020
Το μεγάλο μοναστηριακό συγκρότημα της Ιεράς Mονής Aγίου Παντελεήμονος είναι δομημένο σε γραφική παραλία της νοτιοδυτικής πλευράς του Αγίου Όρους κοντά στο λιμάνι της Δάφνης. Η Μονή είναι γνωστή περισσότερο ως «Pωσικό» ή, παλαιότερα, ώς «Κοινόβιο των Kαλλιμάχηδων». Κατά τον 11ο αιώνα η Μονή βρισκόταν στη θέση του σημερινού Παλαιομονάστηρου, με την ονομασία «Μονή του Θεσσαλονικέως», ή «του Αγίου Παντελεήμονος», την οποία ο γνωστός ρώσος περιηγητής, Μπάρσκυ περιγράφει χαρακτηριστικά. Η Μονή μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση μετά το 1765, επεκτάθηκε με τη μεγάλη συνδρομή του ηγεμονικού οίκου Kαλλιμάχη και το 1806 ονομάστηκε, πλέον, «Αυθεντικό Κοινόβιο των Καλλιμάχηδων».
Aπό το 1840 παρατηρείται μεγάλη προσέλευση μοναχών από τη Ρωσία, που φθάνουν τους 1000 στα τέλη του 19ου αιώνα και ενισχύουν τη Μονή με σημαντικές χορηγίες. Το 1875 εκλέγεται για πρώτη φορά ρωσικής καταγωγής Ηγούμενος, ο Μακάριος.
Η ισχύς που απέκτησε η Μονή από τις χορηγίες της εποχής και η δυναμική που δημιουργήθηκε, απεικονίστηκε και σε Εξαρτήματα, δηλαδή σε Σκήτες και Κελιά. Στη συνέχεια όμως παρατηρείται ραγδαία κάμψη και λειψανδρία που έφτασε ως τις τελευταίες δεκαετίες. Το 1968 μεγάλη πυρκαγιά αποτέφρωσε την αίθουσα υποδοχής που σηματοδοτούσε την παλιά μεγαλοπρέπεια. Η Ιερά Μονή του Αγίου Παντελεήμονα σχηματίζει ένα μεγάλο τετράπλευρο, του οποίου επιβλητική είναι η πολυώροφη βόρεια Πτέρυγα.O αρχικός πυρήνας ήταν ένα μικρότερο τετράπλευρο γύρω από το Καθολικό. Στη συνέχεια επεκτάθηκε, προκειμένου να σχηματισθεί ένας ευρύτερος περίβολος, ενσωματώνοντας τα παραθαλάσσια πολυώροφα κτίρια και προβλέποντας την ανέγερση νέου, μεγαλύτερου Καθολικού. Οι εξελίξεις στη Ρωσία στις αρχές του αιώνα δεν επέτρεψαν αυτή την κτιριολογική ολοκλήρωση.
Το μοναστηριακό συγκρότημα χαρακτηρίζεται από τα πολλά καλοκτισμένα πλατυμέτωπα και πολυώροφα κτίσματα, με πρωτοποριακά για την εποχή προκατασκευασμένα δομικά στοιχεία, σε ορισμένα από αυτά. Το όλο σύνολο τονίζεται από τους πράσινους βολβόμορφους τρούλους του Καθολικού και των Παρεκκλησίων, καθώς και της κονικής στέγης του Καμπαναριού της Μονής. Η Μονή κατέχει τη δέκατη ένατη θέση στην ιεραρχία των Ιερών Μονών του Αγίου Όρους. Λειτουργεί κοινοβιακά απο το 1809 με Σιγίλλιο του Πατριάρχη Καλλινίκου. Η μεγαλύτερη καμπάνα βρίσκεται στο κωδωνοστάσιο της Ι.Μ. Παντελεήμονος. Το βάρος της είναι 13 τόνοι, η διάμετρος της 2,70 μ και η περιφέρειά της 8.71μ. Για την κρούση της απαιτούνται δύο μοναχοί. Η καμπάνα ακούγεται σε όλη τη νοτιοδυτική ακτή του Αγίου Όρους, καθώς και στη γειτονική χερσόνησο της Σιθωνίας.
ΑΡΣΑΝΑΣ
Friday, February 21, 2020
Το αρχικό συγκρότημα του αρσανά της μονής Αγίου Παντελεήμονος ο οποίος βρισκόταν σε αρκετή απόσταση από τη μονή προς την πλευρά της Δάφνης, καταστράφηκε τον προηγούμενο αιώνα μετά από πλημμύρα και υπερχείλιση του παρακείμενου χειμάρρου. Ο επόμενος ανοικοδομήθηκε σχετικά πρόχειρα, με ξυλοκατασκευή στο λιμάνι της μονής και παρέμεινε μέχρι το 1998. Το ρώσικο μοναστήρι, πριν την μεταφορά του, φαίνεται ότι διέθετε τόσο ένα κτίσμα καραβοστασίου στην περιοχή της Καλιάγρας, σύμφωνα με δικαιοτήριο γράμμα του 1422, όσο και έναν αρσανά στην περιοχή που σήμερα οικοδομείται, σύμφωνα με έγγραφο του 1677. Σήμερα υπάρχει οργανωμένο συγκρότημα αρσανά μπροστά από την μονή. Τα ερείπια του παλαιού αρσανά, σώζονται νοτιοανατολικά του μοναστηριού και ένας μικρός λιθόκτιστος και νεόδμητος στα νοτιοδυτικά.
ΠΥΡΓΟΙ
H Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος δεν διαθέτει οχυρωματικό Πύργο. Η έλλειψη ιστορικών πληροφοριών ή οικοδομικών υπολειμμάτων συγκλίνουν στην διαπίστωση πως ούτε και στο παρελθόν υπήρχε Πύργος στη Μονή.
ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ (Σκήτες - Κελιά - Καθίσματα)
H Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος διαθέτει ως εξαρτήματά της την Ιερά Σκήτη Κοιμήσεως της Θεοτόκου, επονομαζόμενη και Βογορόδιτσα, δώδεκα Κελιά - εκτός του Αντιπροσωπείου της στις Καρυές και δύο Καθίσματα. Στη Μονή ανήκει επίσης το ημιτελές συγκρότημα της Νέας Θηβαϊδος ή Γουρνοσκήτης, των αρχών του 20ου αιώνα που βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της χερσονήσου και είναι το πλησιέστερο οικοδομικό συγκρότημα προς την Ουρανούπολη. Το εκτεταμένο συγκρότημά της προορίζονταν για διπλή Σκήτη, μία κοινοβιακή και μία ιδιόρρυθμη. Τέλος, στα ορια της Αθωνικής χερσονήσου η Μονή διαθέτει μικρό οικιστικό συγκρότημα με αμπελώνες, την Χρωμίτσα.
Η Βογορόδιτσα (Θεογεννήτρια) βρίσκεται σε δύσκολη και απομονωμένη περιοχή κοντά στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος, σε υψόμετρο 700 μέτρων. Κτιριολογικά μοιάζει με Μονή, με περιμετρικές Πτέρυγες και το Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην εσωτερική αυλή. Ταυτίζεται με την παλαιά Μονή Ξυλουργού. Εξέπεσε για αιώνες στην τάξη του Κελιού. Το 1818 μετατράπηκε σε κοινόβια Σκήτη, την πρώτη που εμφανίζεται με αυτή τη μορφή.
Tο Κυριακό της Ιεράς Σκήτης είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Eίναι λιτός Ναός, αγιορειτικού τύπου, καλυμμένος με σχιστόπλακα. Πυρκαγιές που υπέστη στο παρελθόν αφαίρεσαν πολλά από τα αυθεντικά αρχιτεκτονικά του στοιχεία. Το μεγαλύτερο μέρος των κτισμάτων της Σκήτης βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Στη Βόρεια Πτέρυγα διατηρείται αρκετά καλά το Παρεκκλήσι των Αγίων Κυρίλου και Μεθοδίου. Εκεί φυλάσσονταν μέχρι πρόσφατα 25 σπουδαία σλαβικά χειρόγραφα, τα οποία τελευταία μεταφέρθηκαν στην ιερά Μονή Ζωγράφου. Στο ανατολικό τμήμα της Σκήτης βρίσκεται το Παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη της Ρίλλας. Σήμερα η Σκήτη κατοικείται από ολιγάριθμους μοναχούς.
H Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος έχει συνολικά δώδεκα Κελιά, συμπεριλαμβανομένου και του Αντιπροσωπείου της. Τα δύο Κελιά, όπως και το Αντιπροσωπείο, βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή των Καρυών. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και το Ιερό Κελί του Αγίου Στεφάνου, του 16ου αιώνα, του οποίου ο Ναός είναι ιστορημένος. Από τα δύο Καθίσματα, το Παλαιομονάστηρο, ταυτίζεται με την παλαιά Μονή Θεσσαλονικέως. Η Μονή αυτή εγκαταλείφθηκε το 1765 και μετατράπηκε σε Κάθισμα της νέας Μονής. Το Παλαιομονάστηρο απέδωσε σχεδιαστικά ο Ρώσος περιηγητής Μπάρσκυ στα μέσα του 18ου αιώνα. Ο Ναός του, ανακατασκευασμένος από Ρώσους μοναχούς στα τέλη του 19ου αιώνα, είναι ιδιαίτερα μεγάλος με πλούσιο σε διάκοσμο, επιχρυσωμένο Τέμπλο.
